Trabocchi znajdujące się na południowym wybrzeżu Adriatyku, wg niektórych przypominają kształtem duże owady. Gabriele D’Annunzio nazwał je kolosalnymi pająkami, opisując je w swojej książce „Triumf śmierci” jako machiny, które wydają się żyć własnym życiem. Jednak trabocchi są przede wszystkim historycznym świadectwem tożsamości tej części wybrzeża Adriatyku.
Ale czym właściwie jest trabocco, a raczej trabocchi – jeśli mówimy o nich w licznie mnogiej.
Dla jednych to tylko dziwaczna konstrukcja, dla innych dziedzictwo miejsca pochodzenia, kunsztu rękodzieła, technik żeglarskich i ciesielskich, żywa kultura rybołówstwa.
Jak bardzo może się różnić spojrzenie na tę samą rzecz.
Jedni przejdą obojętnie obok, inni zatrzymają się, aby zrobić temu czemuś zdjęcie, inni umówią się tu na kolację, bo słyszeli, że zawsze jest świeża ryba. Znajdą się jednak i tacy, którzy zechcą dowiedzieć się więcej o tych niezwykłych maszynach połowowych.
I właśnie dla tych osób jest owa opowieść.
Co to jest trabocco
Trabocco to drewniana platforma rybacka, którą można zobaczyć głównie wzdłuż wybrzeża włoskich regionów Abruzja, Molise oraz półwyspu Gargano w Apulii. W innych częściach Włoch także można je spotkać – Emilia Romania, Lacjum, Toskania czy Laguna Wenecka – są to jednak prostsze konstrukcje.
Ich polska nazwa to trebusz, tak samo jak machina oblężnicza używana w średniowieczu.
Dzięki swoim długim i mocnym „nogom”, trabocchi od wieków stawiają czoła sile morza i wiatru, słońca i deszczu. Są to dość skomplikowane maszyny rybackie, zbudowane na słupach wbijanych bezpośrednio w dno morskie i zakotwiczone do brzegu za pomocą lin i drewnianych słupów.
Miejsce ich budowy nie może być przypadkowe. Należy optymalnie wykorzystywać układ lokalnych prądów morskich, dno musi być piaszczyste, a głębokość morza wynosić co najmniej 5 m.
Rozwieszona sieć na część konstrukcji zwanej antenami (są duże i małe anteny), pozwala w prosty sposób uzyskać codzienny połów ryb.
Trabocco czy trabucco
W zależności od obszaru geograficznego, używa się określenia trabocco lub trabucco. W regionie Gargano w Apulii będzie to trabucco, natomiast w Abruzji i Molise używa się określenia trabocco. Ja pozwalam sobie używać tej nazwy na potrzeby artykułu wymiennie.
Skąd się wzięły trabocchi
Istnieje kilka hipotez dotyczących pochodzenia trabocco.
Dla jednym to wynalazek Fenicjan. Inni widzą ich początek w XIII wieku dzięki zapiskom Pietro da Morrone (późniejszy papież Celestyn V) z 1240 roku. Jeszcze inni upatrują ich powstanie w XVII w. dzięki kunsztowi żydowskich wygnańców z Francji (1627 r.).
Jak było naprawdę? Wiadomo, że udokumentowane ślady ich obecności na wybrzeżach Adriatyku poświadcza się dopiero pod koniec XVIII wieku.
Koniec ery trabocco
Trabucchi, były przez stulecia źródłem utrzymania wielu rodzin, ale zaczęły tracić swoją pierwotna funkcję i w latach 70. XX w. zaczęło się ich stopniowe porzucane. Wraz z pozostawionymi na pastwę morza trabucchi, umierała także unikalna wiedza i umiejętności, które były przekazywane z ojca na syna.
Po latach zaniedbań, ponownie odkryto, jak ważnym są dziedzictwem architektoniczno-kulturowym. Region Abruzzo wydał odpowiednie ustawy mające na celu ochronę trabucchi w 1994 r. Apulia dołączyła dwadzieścia jeden lat później, w 2015 r.
Dziś służą głównie turystyce nadmorskiej. Można je zwiedzić, niektóre przekształciły się w restauracje, a nawet można w nich urządzić bankiet. Ale nadal pełnią swoja podstawową funkcję, służą do połowu ryb, które przemieszczają się w strefie przybrzeżnej.
Co składa się na konstrukcję trabucco
Trabucco charakteryzuje się 4 głównymi częściami:
- pomost z podporami osadzonymi w dnie morskim, którym można dojść do platformy,
- krata stabilizująca w poziomie – system belek i słupów, który pełni funkcję strukturalną i zapewnia stabilność całej konstrukcji,
- platforma połowowa,
- aparatura rybacka – najbardziej skomplikowana część trabucco, składająca się z dużej i małej anteny oraz systemu odciągów i wciągarki do przesuwania sieci.
Trabucco garganico vs trabocco abruzzese
W krajobrazie Abruzji przeważają konstrukcje wysunięte bardziej w morze, do których trzeba dojść specjalnie zbudowanym długim pomostem. Ten typ konstrukcji to trabocco abruzzese.
Jeśli natomiast nieco uważniej przyjrzymy się tym z półwyspu Gargano w północnej części Apulii, różnica jest widoczna gołym okiem. Trabucco garganico są bowiem budowane bezpośrednio na klifie.
Oba wymienione typy różnią wyglądem oraz techniczno-konstrukcyjnie.
Typ garganico jest rozpowszechniony głównie na wybrzeżu w pobliżu Vieste . Typ abruzyjski to najczęściej spotykana forma trabuccho na odcinku wybrzeża między Ortoną a Vasto, w prowincji Chieti.
Wybrzeże Abruzji jest niskie, na przemian piaszczyste i skaliste. Trabucchi są tu budowane dalej od brzegu, ponieważ dopiero tam jest na tyle głęboko, że można dokonywać połowu. Konieczna jest zatem budowa długiego pomostu, aby swobodnie dojść do platformy od strony lądu.
Budowa półwyspu Gargano charakteryzuje się wysokimi klifami i głębokim dnem morskim od razu przy ich krawędzi. Trabucchi są więc budowane bezpośrednio na klifie, ponieważ dostęp do ryb jest tuż pod platformą i nie trzeba budować długich pomostów.
A zatem to charakterystyka morfologiczna wybrzeża zaowocowała dwoma różnymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi.
Stralli
Trabucci na półwyspie Gargano są zakotwiczone do brzegu specjalnym drewnianymi słupami o nazwie stralli. Jest to szereg drewnianych słupów wbitych w ziemię, wokół których są zaczepione liny połączone z różnymi elementami trabucco, pełniąc funkcję m.in. ich utrzymania na miejscu. Warto zwrócić na to uwagę przechadzając się w pobliżu trabucco.
Plastyczność i lekkość konstrukcji trabucco
To dwie ważne cechy, które musi charakteryzować trabucco.
Konstrukcja musi być elastyczna, aby dostosować się do ruchów morza, wytrzymać napór wody i wiatru bez jej uszkodzenia.
Lekkość gwarantuje materiał, z którego jest zbudowane trabuccho. Pierwotnie cała konstrukcja była wykonana z drewna, a poszczególne elementy łączono linami konopnymi. Dziś używa się śrub, gwoździ, nowoczesnych systemów złączy i dylatacji. Także bawełniane sieci zastąpiono nylonowymi. Choć sporo się zmieniło w stosunku do dawnych budowli, warunek lekkości konstrukcji nadal pozostaje spełniony.
Z czego buduje się trabucchi
Trabucco jest konstrukcją lekką, drewnianą. Tworzy się ją z budulca dostępnego na miejscu, są to więc gatunki drzew rosnące lokalnie.
W Abruzji i Molise jest to przede wszystkim sosna, robinia akacjowa i wiąz.
Na wybrzeżu półwyspu Gargano rośnie sosna alepska, po włosku Pino d’Aleppo, która bujnie porasta strome klify. Charakteryzuje się wyższą zawartością żywicy, w porównaniu z innymi sosnami, jej drewno jest ciężkie, wytrzymałe i trwałe, dlatego jest wykorzystywana do konstrukcji budowlanych. Prócz niej, do budowy trabucchi używa się także kasztanowca i świerka.
Costa dei Trabocchi – gdzie zobaczyć trabocchi
Wybrzeże Trabocchi czyli oficjalnie wyznaczony fragment wybrzeża o tej nazwie, znajduje się w Abruzji (Abruzzo). Rozciąga się od Francavilla do San Salvo i obejmuje miasta: Ortona, San Vito Chietino, Rocca San Giovanni, Fossacesia, Torino di Sangro, Casalbordino i Vasto.
Nazwa wywodzi się oczywiście od trabocco, która stała się symbolem tutejszego wybrzeża.
Wspomniany przeze mnie wcześniej Gabriele D’Annunzio, opisywał je w swojej książce „Triumf śmierci” („Trionfo della morte”) z 1894 roku. Nc dziwnego, D’Annunzio kończył pisanie utworu w opuszczonym klasztorze znajdującym się niedaleko rodzinnej Pescary, w miejscowości Francavilla, sercu wybrzeża Costa del Trabocchi. Książka stała się bestsellerem.
Trzy interesujące restauracje trabocchi w Abruzji
Jak już wiesz, z czasem niektóre trabocchi zostały otwarte dla publiczności lub przekształcone w niewielkie restauracje. Ich głównym zadaniem jest jednak połów ryb i znakomita większość nadal je wypełnia zapewniając codzienną dawkę świeżych dostaw. Każde trabocco może oferować nieco inne menu, ponieważ są na stałe przytwierdzone do podłoża i mogą łowić tylko w tym jednym miejscu. Przez to lub też dzięki temu, każda z takich platform ma swoje własne, charakterystyczne dania. Jeśli możesz, wybierz się do kilku takich miejsc, aby porównać menu.
Trabocco Pesce Palombo, Fossacesia
Zachowano tu wszystkie cechy oryginalnego trabocco, choć to obecnie ekskluzywna i wyjątkowa restauracja. Część podłogi wykonana jest ze szkła, dzięki czemu można zobaczyć fale rozpryskujące się o skały. Specjalnością restauracji są ryby i owoce morza, ale to chyba dość oczywiste.
Kliknij, aby zobaczyć połów ryb w trabocco.
San Vito Chietino
W nadmorskim kurorcie San Vito Chietino w Abruzji stoi dwustuletni trabocco, na którym właściciel Vito i jego żona Adelia stworzyli raj dla miłośników wędkarstwa, zwany Vento di Scirocco. Kolacja tutaj to prawdziwa uczta!
Trabocco Punta Tufano, Rocca San Giovanni
Także na trabocco Punta Tufano łowienie ryb odbywa się od pokoleń. Nie znajdziesz tutaj standardowego menu. Za 50 EUR otrzymasz pięciodaniową kolacją opartą wyłącznie na połowie dnia. A ja sugeruję skorzystać z tej oferty, bonusem są niezapomniane zachody słońca.
Nie masz teraz czasu na czytanie? Nie ma sprawy! Zapisz sobie poniższe zdjęcie na Pinterest, aby przeczytać później.
Włoska poczta
Dzielę się z Tobą moimi włoskimi podróżami mając nadzieję, że cię zainspirują do samodzielnego poznawania jednego z najpiękniejszych krajów na świecie. Dlatego zachęcam, abyś dołączył także do czytelników mojego newslettera, poste italiane. Tylko dzięki temu nie przeoczysz niczego, co się pojawiło na blogu, ale przede wszystkim, otrzymasz mnóstwo dodatkowych informacji.
Jeśli potrzebujesz pomocy w znalezieniu praktycznych informacji o Italii, zapraszam Cię do mojej grupy na FB: Moje wielkie włoskie podróże, którą wyróżnił Magazyn Glamour, jako jedna z najciekawszych grup na FB. Zapraszam cię także na mojego Instagrama, na którym znajdziesz całą masę włoskich inspiracji!
