Abruzja (wł. Abruzzo) to jedna z najbardziej malowniczych i różnorodnych krain środkowych Włoch. Region ma bogatą i skomplikowaną historię, która sięga czasów prehistorycznych.
Poznaj Abruzję nie tylko przez pryzmat jej zjawiskowej przyrody i zabytków, które opowiadają historie minionych wieków, ale również przez bogactwo kultury i kuchni. Odkryjesz tajemnice średniowiecznych wiosek, które zatrzymały w sobie ducha przeszłości, oraz nowoczesne miasta, w których życie pulsuje równie mocno.
Dla poszukiwaczy przygód i miłośników aktywnego wypoczynku Abruzja oferuje niezliczone możliwości – od trekkingu i wędrówek po górskich szlakach, przez narciarstwo w znakomitych ośrodkach narciarskich, aż po kitesurfing. Ten przewodnik to również kompendium wiedzy praktycznej, które pomoże zaplanować podróż i cieszyć się każdym dniem spędzonym w Abruzji, niezależnie od pory roku.
Zapraszam do artykułu, który jest hołdem dla Abruzji – regionu pełnego życia, historii i wciąż nieodkrytych skarbów. Niech będzie przepustką do miejsca, gdzie każdy znajdzie coś dla siebie.
Odkryj, dlaczego Abruzja jest idealnym celem dla każdego, kto pragnie doświadczyć niezapomnianych przygód w samym sercu Włoch.
Kilka słów o historii Abruzji
Pierwsze ślady obecności człowieka w Abruzji datowane są na paleolit. Liczne znaleziska archeologiczne, takie jak narzędzia, rysunki naskalne i osadnictwo, świadczą o intensywnym życiu społeczności prehistorycznych.
W epoce żelaza region był domem dla różnych plemion italskich, w tym Wolsków i Marrucynów, którzy pozostawili po sobie bogatą spuściznę archeologiczną, jak grobowce, świątynie i osady.
Zdobycie przez Rzymian w IV i III wieku p.n.e. przyniosło Abruzji nowy rozdział rozwoju. Budowa dróg, akweduktów i miast, takich jak Corfinium (położonym w pobliżu współczesnego Corfinio) przyczyniła się do wzrostu znaczenia regionu. Abruzja zyskała na znaczeniu jako ważny węzeł komunikacyjny i rolniczy obszar Cesarstwa Rzymskiego.
Po upadku Rzymu region przeżywał napływ różnych ludów, w tym Longobardów i Normanów, którzy wprowadzili nowe elementy kulturowe i polityczne.
Średniowiecze to czas powstawania licznych zamków, twierdz i średniowiecznych miasteczek, które dziś są jedną z głównych atrakcji turystycznych Abruzji. W tym okresie ukształtowała się również struktura feudalna, a kościół katolicki umocnił swoją obecność. Dowodzą tego wspaniałe klasztory, jak San Giovanni in Venere i Santa Maria di Collemaggio w L’Aquili.
Okres renesansu przyniósł ożywienie kulturalne i artystyczne. Abruzzo stało się ważnym ośrodkiem dla malarzy, poetów i artystów, którzy znajdowali tu inspirację w pięknie naturalnym i bogactwie kulturowym regionu. Jednakże region często cierpiał z powodu konfliktów zewnętrznych, w tym inwazji i zarazy.
XIX i XX wiek to okresy znaczących zmian społecznych i ekonomicznych w Abruzji. Industrializacja i rozwój miast, a także trudności gospodarcze, spowodowały wielkie migracje ludności do Ameryki i innych regionów Europy. Mimo to Abruzja zachowała swoje bogate dziedzictwo kulturowe i tradycyjny sposób życia, stając się ważnym miejscem dla turystyki i odkrywania włoskiego dziedzictwa.
Współczesne Abruzzo jest regionem, który harmonijnie łączy swoją bogatą przeszłość z nowoczesnością.
Abruzja – kraina naturalnych kontrastów
Abruzzo, często nazywane „zielonym sercem Europy”, jest regionem wyjątkowym ze względu na swoje naturalne kontrasty, które sprawiają, że jest to miejsce jak żadne inne we Włoszech.
Od majestatycznych szczytów Apeninów po złociste plaże nad Adriatykiem, Abruzja oferuje krajobrazy pełne zaskakujących przeciwieństw, skupione na stosunkowo niewielkiej przestrzeni.
Apeniny, często nazywane „kręgosłupem Włoch”, przebiegają przez całą długość Półwyspu Apenińskiego, tworząc naturalną granicę między wschodnią a zachodnią częścią kraju. W Abruzji góry te osiągają jedne z najwyższych wysokości, tworząc dramatyczne krajobrazy, które są jednocześnie wyzwaniem i zachętą dla miłośników przyrody i aktywnego wypoczynku.
W ciągu jednego dnia można zdobyć górski szczyt, a następnie odpoczywać na plaży, podziwiając morze. Szlaki turystyczne i ścieżki rowerowe przecinają parki narodowe i góry, oferując niezapomniane widoki i doświadczenia blisko natury.
Dla mieszkańców Abruzji te naturalne kontrasty są częścią ich tożsamości i codziennego życia. Tradycje związane z ziemią, takie jak pasterstwo, uprawa oliwek i winorośli, są żywe i mają swoje korzenie w tej zróżnicowanej geografii. Dzięki temu Abruzja utrzymuje silne więzi z naturą, co odzwierciedla się w kulturze, kuchni i stylu życia jego mieszkańców.
Wskazówka I Miejsca, o których wspominam w tym artykule, są naniesione na poniższej mapie.
Abruzja – najpiękniejsze miejsca w regionie
Abruzja rozciąga się od serca Apeninów po Adriatyk i obejmuje 3 parki narodowe, morski obszar chroniony, park regionalny i ponad 30 rezerwatów przyrody. Jest to największy obszar przyrodniczy w Europie, charakteryzujący się dziewiczymi szczytami, wspaniałymi pagórkami i pięknym wybrzeżem morskim.
Wśród głównych miast Abruzji znajduje się Pescara nad Adriatykiem, Teramo i L’Aquila.
Oto najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w Abruzji.
1. Park Narodowy Gran Sasso i Monti della Laga
Gran Sasso d’Italia jest najwyższym szczytem Apeninów, wznosząc się na wysokość 2912 m n.p.m. Masyw ten jest sercem 
Parku Narodowego Gran Sasso i Monti della Laga (wł. Parco Nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga), oferującego szeroką gamę ekosystemów, od wysokogórskich łąk po starodawne lasy bukowe.
Obszar ten jest również znany z największego i najbardziej imponującego płaskowyżu Apeninów, Campo Imperatore, często nazywanego „małym Tybetem”. To ogromna górska równina, która przyciąga turystów swoją surowością i pięknem krajobrazu.
Dla Altopiano di Campo Imperatore warto przyjechać do Abruzji, doświadczysz tu niewyobrażalnego piękna. Pamiętaj, że ostrzegałam!
2. Majella – góra duchów
Majella, inny imponujący masyw górski w Abruzji, jest często określana jako „góra duchów” ze względu na swoje tajemnicze krajobrazy i bogatą historię ludową.
Park Narodowy Majella (wł. Parco Nazionale della Majella) jest miejscem, gdzie można znaleźć jedne z najlepiej zachowanych ekosystemów w Europie. Masyw Majella, słynie z surowych krajobrazów i głębokich dolin.
3. Grotte del Cavallone – ukryty skarb Abruzji
Ukryte w majestatycznych górach Abruzji, to jedno z najbardziej tajemniczych i fascynujących miejsc w regionie. Zlokalizowane w sercu Parku Narodowego Majella, na wysokości 1475 m n.p.m.
Jaskinie są dostępne od wiosny do jesieni, oferując niezapomniane wrażenia dla każdego, kto pragnie odkryć ich ukryte piękno.
Do jaskiń można dojechać kolejką linową „Il Cavallone”, która z punktu początkowego na wysokości 760 m n.p.m. wznosi się na wysokość 1388 m n.p.m. Po około 20 minutach dotrzesz do Colle Rotondo, a jeszcze musisz pokonać 300 stopni prowadzących do wejścia. Alternatywą dla kolejki linowej są trasy piesze, które można pokonać w około dwie godziny.
Wnętrze Grotte del Cavallone to świat pełen stalaktytów i stalagmitów, tworzących niezwykłe formacje skalne. Wg legendy, jaskinie te były schronieniem dla czarownic.
Temperatura w jaskiniach jest stała przez cały rok i wynosi 10°C, a wilgotność często przekracza 95%, dlatego zaleca się odpowiednią odzież i obuwie.
Wskazówka I Obowiązuje bilet wstępu, wraz z wjazdem i powrotem kolejką to 27 EUR. Zwiedzanie odbywa się wyłącznie z przewodnikiem i trwa około godziny. Szczegóły na stronie Grotte del Cavallone. Zobacz to wideo z jaskiń.
4. Eremo di Santo Spirito a Majella, Roccamorice
To odosobnione sanktuarium, położone na stokach góry Majella, jest jednym z najbardziej spektakularnych miejsc kultu w Abruzji. Eremo di Santo Spirito to klasztor z XIII wieku, który zapewnia uczucie bliskości z naturą i medytacji, idealne dla tych, którzy szukają spokoju ducha i ciała.
Wskazówka I Wejdź na stronę Eremo di Santo Spirito a Majella, skąd pochodzą poniższe zdjęcia.
5. Sirente-Velino i Dolina Orfento
Rezerwaty przyrody, jak Sirente-Velino (wł. Parco Naturale Regionale Sirente-Velino) i Dolina Orfento (wł. Valle dell’Orfento) – tzw. dzikie serce Maielli, oferują otoczenie nieskazitelnej natury i są świadectwem zobowiązania Abruzji do ochrony swojego naturalnego dziedzictwa.
Grotte di Stiffe to jedna z najbardziej spektakularnych i magicznych atrakcji turystycznych położona w obrębie Parco Naturale Regionale Sirente-Velino. Zostały odkryte dla szerokiej publiczności dopiero w XX wieku, choć ślady ich istnienia były znane lokalnej ludności od wieków.
Grotte di Stiffe są znane przede wszystkim z przepływającej przez nie podziemnej rzeki, która w ciągu tysięcy lat ukształtowała jaskinie, tworząc niesamowite formacje skalne, takie jak stalaktyty, stalagmity, oraz inne spektakularne struktury krasowe. To, co wyróżnia Grotte di Stiffe na tle innych jaskiń, to aktywny system wodny, który nadal modeluje jej wnętrze, tworząc dynamiczny i żywy krajobraz podziemny.
6. Amfiteatr w Alba Fucens
Ten starożytny rzymski amfiteatr, mimo że mniej znany niż inne włoskie zabytki, stanowi wyjątkowe świadectwo wielowiekowej przeszłości i inżynierskiego geniuszu Rzymian. Zbudowany w IV wieku p.n.e. jako osada obronna, Alba Fucens rozkwitło w okresie rzymskim, stając się znaczącym punktem na mapie antycznego świata.
Amfiteatr w Alba Fucens, choć nieco osamotniony wśród rozległych pejzaży Abruzji, przyciąga uwagę swoją doskonale zachowaną formą. Jego konstrukcja, typowa dla rzymskiej architektury, z podwójnymi rzędami siedzeń rozmieszczonymi wokół centralnej areny, mogła pomieścić tysiące widzów. Wizyta w amfiteatrze jest nie tylko lekcją historii, ale także świadectwem niezwykłej zdolności Rzymian do tworzenia trwałych i funkcjonalnych struktur.
7. Costa dei Giardini – piękne piaszczyste plaże
Wybrzeże znane również jako Costa di Teramo, jest malowniczym odcinkiem Adriatyku. Ta część wybrzeża skrywa w sobie „7 pereł” – Martinsicuro, Alba Adriatica, Tortoreto, Giulianova, Roseto degli Abruzzi, Pineto i Silvi.
Jednym z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych elementów naturalnych Costa dei Giardini jest monumentalna Torre del Cerrano – wieża, która pełniła kiedyś funkcję obronną przed piratami. Dziś, otoczona gęstym lasem sosny domowej i sosny Aleppo, stanowi nie tylko atrakcję turystyczną, ale i ważny punkt ekologiczny. W jej pobliżu znajduje się Morski Obszar Chroniony Torre del Cerrano, który oferuje unikatowe możliwości do obserwacji podwodnej fauny i flory, nurkowania oraz poznawania zasobów morskiego ekosystemu.
8. Costa dei Trabocchi – niesamowite wybrzeże Abruzji
Wybrzeże Trabocchi rozciąga się na długości około 70 kilometrów wzdłuż adriatyckiego wybrzeża Włoch, od ujścia rzeki Sangro w pobliżu miasta Ortona, do miasta San Salvo, gdzie przechodzi w Vasto, słynące z pięknych plaż i historycznego centrum. Ta część Abruzji jest znana z niezwykłej harmonii pomiędzy dziką przyrodą a działalnością ludzką.
Ortona, ze swoim zamkiem aragońskim, Castello aragonese, i piękną katedrą, jest często punktem wyjścia dla wielu turystów. Dalej na południe znajduje się Francavilla al Mare, znane z plaż i artystycznego ducha. San Vito Chietino zachwyca czarującymi plażami i widokiem na trabocchi z klifów. Fossacesia oferuje widok na klasztor San Giovanni in Venere, położony na wzgórzu z przepięknym widokiem na morze. Vasto, z historycznym centrum pełnym rzymskich i średniowiecznych zabytków, jest klejnotem kulturalnym tego regionu.
Czym są trabocchi?
Costa dei Trabocchi to klejnot Abruzji, którego głównym bohaterem są niezwykle maszyny połowowe, trabocchi.
Trabocchi są częścią krajobrazu wybrzeża Abruzji od stuleci. Te drewniane machiny rybackie mają swój początek w XVI wieku. Były budowane przez lokalnych rybaków, którzy z powodu niebezpiecznych fal Adriatyku poszukiwali bezpieczniejszego sposobu na połów ryb. Zaprojektowane w taki sposób, aby mogły wytrzymać morskie fale, konstrukcje te wykorzystywały system sieci i dźwigni do łowienia ryb bez potrzeby wypływania na otwarte wody.
Każde trabocco to dzieło sztuki inżynieryjnej, wyjątkowe i dostosowane do konkretnego fragmentu wybrzeża, na którym stoi. Ich konstrukcja opiera się na słupach z drewna, które są wbite w dno morskie, z platformą wznoszącą się nad wodą. Sieci, rozpięte pomiędzy ramionami konstrukcji, sprawiają, że trabocco przypomina wielkiego pająka tkającego swoją sieć w poszukiwaniu ryb.
Trabocchi nie są tylko reliktami przeszłości; są żywym elementem kultury Abruzji. Stały się symbolem wytrwałości, tradycji i innowacji. Choć wiele z nich nadal służy rybakom, niektóre zostały zamienione w wyjątkowe restauracje, gdzie można delektować się świeżymi owocami morza, delektując się jednocześnie panoramą Adriatyku.
9. L’Aquila – stolica Abruzji, miasto renesansu i odbudowy
Stolica regionu Abruzji, jest miastem o głębokich korzeniach historycznych, bogatej kulturze i niezwykłej sile ducha. Jego historia sięga XIII wieku, kiedy to zostało założone jako forteca mająca na celu obronę przed wrogimi najeźdźcami. Przez wieki L’Aquila rozkwitała jako ośrodek nauki, kultury i sztuki, przyciągając artystów, myślicieli i naukowców, co uczyniło miasto jednym z ważnych centrów renesansowych we Włoszech.
L’Aquila doświadczyła swojego złotego wieku w okresie renesansu, kiedy to zaczęły powstawać wspaniałe budowle, kościoły i pałace, które do dziś świadczą o bogatej przeszłości miasta. Renesansowa architektura L’Aquili z jej charakterystycznymi elementami, takimi jak finezyjne portale, majestatyczne arkady i bogato zdobione fasady, stanowi jedno z najważniejszych dziedzictw kulturowych regionu.
Wśród najbardziej znaczących zabytków wyróżnia się Basilica di San Bernardino, zawierająca mauzoleum św. Bernardyna z Sieny, które są obiektem wielkiego szacunku i dewocji. Ponadto Fontana delle 99 Cannelle, słynna fontanna z 99 strumieniami wody, która symbolizuje założycielskie miasta zjednoczone w obronie swojej wolności i niezależności.
Tragiczne trzęsienie ziemi i odbudowa L’Aquili
Historia L’Aquili została dramatycznie naznaczona przez trzęsienie ziemi, które nawiedziło miasto 6 kwietnia 2009 roku. Zginęło wówczas 309 osób, a rannych zostało około 1500. Zniszczeniu uległo od 10 do 15 tysięcy domów.
Katastrofa ta spowodowała ogromne zniszczenia, dotykając serca miasta i jego dziedzictwa kulturowego. Wiele zabytków i historycznych budynków uległo uszkodzeniu lub zniszczeniu, a mieszkańcy zostali zmuszeni do stawienia czoła trudnemu zadaniu odbudowy.
Proces odbudowy L’Aquili jest świadectwem niezłomnego ducha mieszkańców i ich głębokiej więzi z miastem.
Prace rekonstrukcyjne, które nadal trwają, mają na celu nie tylko przywrócenie zabytków do dawnej świetności, ale również wzmocnienie struktury miejskiej.
Dzięki staraniom lokalnych władz, mieszkańców i wsparciu międzynarodowym, L’Aquila stopniowo odzyskuje swoje dziedzictwo i ponownie staje się centrum kulturalnym i społecznym Abruzji.
Stolica Abruzji, L’Aquila została wybrana Włoską Stolicą Kultury 2026. Ten prestiżowy tytuł oznacza m.in. dotację w wysokości 1 mln euro na zaprezentowanie swojego bogactwa kulturowego i perspektyw rozwoju. Tym bardziej cieszę się, że wybór na Włoską Stolicą Kultury 2026 padł właśnie na stolicę Abruzji.
10. Pescara – wrota do Abruzji
To nowoczesne i tętniące życiem miasto położone na wybrzeżu Adriatyku, pełni funkcję „wrót do Abruzji” dzięki swojej strategicznej lokalizacji i rozbudowanej infrastrukturze komunikacyjnej. Jest to największe miasto regionu, a jego port, lotnisko oraz sieć kolejowa i drogowa sprawiają, że stanowi ono kluczowy punkt dostępu do Abruzji.
Pescara, choć jest stosunkowo młodym miastem, ma bogatą historię, którą można odkrywać przez jej zabytki i muzea. Miasto zostało zasadniczo zrekonstruowane po zniszczeniach z czasów II wojny światowej, co nadało mu nowoczesny charakter.
Dzisiejsza Pescara to wynik połączenia dwóch dawnych miast, Pescara i Castellammare Adriatico, które zostały oficjalnie zjednoczone w 1927 roku.
Pescara jest znana z dynamicznego życia kulturalnego i artystycznego. Miasto jest miejscem narodzin słynnego włoskiego poety, Gabriele D’Annunzio, a jego dom rodzinny, przekształcony w muzeum, jest jedną z głównych atrakcji turystycznych.
Latem ulice Pescary ożywają dzięki licznych festiwalom i wydarzeniom, w tym popularnemu Pescara Jazz. Ponadto liczne galerie, teatry i centra kulturalne sprawiają, że miasto jest żywym ośrodkiem sztuki i kreatywności.
Jednym z głównych atutów Pescary są jej szerokie, piaszczyste plaże rozciągające się wzdłuż wybrzeża Adriatyku.
Wskazówka I Kliknij i sprawdź najlepsze 
noclegi w Pescara.
11. Chieti – skarbnica historii i kultury w Abruzji
To jedno z najstarszych miast we Włoszech, które jest prawdziwą skarbnicą historii i kultury. Wznosi się na wzgórzu, więc widoki z miasta na otaczające je góry i Adriatyk zapierają dech w piersiach.
Korzenie Chieti sięgają czasów prehistorycznych. Miasto było przez wieki świadkiem obecności różnych cywilizacji, od Rzymian po Longobardów.
Wskazówka I Sprawdź noclegi w Chieti.
Chieti jako miasto italskie i później rzymskie (Teate Marrucinorum) osiągnęło szczyt swojego znaczenia. Dowody na bogate dziedzictwo rzymskie są widoczne na każdym kroku, w tym w imponujących ruinach rzymskiego teatru, term oraz świątyń. Narodowe Muzeum Archeologiczne w Chieti przechowuje niezwykłe kolekcje artefaktów, w tym słynną statuę wojownika z Capestrano.
Miasto oferuje bogactwo zabytków i architektury, które odzwierciedlają różne epoki historyczne. Katedra San Giustino (wł. Cattedrale di San Giustino), pochodząca z XI wieku, jest jednym z najważniejszych miejsc kultu w Chieti. Wewnątrz katedry znajdują się skarby sztuki sakralnej, które są świadectwem głębokiej tradycji religijnej Abruzji.
Inne istotne zabytki to kościół San Francesco al Corso, który zachwyca swoją barokową fasadą, oraz Palazzo de’ Mayo, piękny przykład miejskiej architektury z epoki renesansu.
12. Teramo – między morzem a górami
Jest miastem, które doskonale łączy w sobie bliskość majestatycznych gór i błękitu Adriatyku. Historia Teramo sięga starożytności, kiedy to było znane jako Interamnia Urbs, co oznacza „miasto między rzekami”. Rzeczywiście, miasto jest otoczone przez rzeki Tordino i Vezzola, co od dawna zapewniało mu strategiczne i obronne znaczenie.
Teramo zachowało wiele świadectw swojej bogatej przeszłości, w tym imponujące ruiny rzymskiego amfiteatru, który niegdyś mógł pomieścić tysiące widzów, oraz starożytne mury obronne, które nadal świadczą o dawnej wielkości miasta.
W centrum Teramo wyróżnia się Katedra św. Berarda, zbudowana w XII wieku, która stanowi klejnot architektoniczny miasta. Jej romańsko-gotycka fasada i cenne dzieła sztuki wewnątrz, takie jak freski i ołtarze, przyciągają miłośników historii i sztuki sakralnej. Innym ważnym zabytkiem jest kościół św. Antoniego, z jego charakterystyczną mieszanką stylów architektonicznych i bogato zdobionym wnętrzem.
Teramo jest żywym ośrodkiem kultury, co manifestuje się przez liczne festiwale, wystawy i wydarzenia kulturalne odbywające się w ciągu roku.
Tradycje kulinarne są tu równie ważne, z lokalnymi specjałami, takimi jak scrippelle ‘mbusse (naleśniki w rosole) i pecora alla callara (gotowana baranina), które odzwierciedlają bogactwo i różnorodność kuchni abruzyjskiej.
13. Scanno – średniowieczna wioska z silnymi tradycjami
Ukryte w sercu gór, Scanno, wydaje się od wieków zachowane w niemal nienaruszonym stanie. Położone w Parku Narodowym Abruzji, Lacjum i Molise zachwyca labiryntem wąskich uliczek, zaułków i kamiennych domów z kwiecistymi balkonami.
Wciąż silne i żywe są tutejsze tradycje rzemieślnicze, w tym słynne koronki klockowe, merletto a tombolo, które można podziwiać w lokalnych warsztatach i sklepach oraz złotnictwo.
Wskazówka I Aby lepiej poznać Scanno, wejdź na stronę visitscanno.com.
Wskazówka I Znajdź najlepszy nocleg w Scanno.
Na rynku głównym można podziwiać kościół S. Maria della Valle z romańską dzwonnicą z XVI-wieczną iglicą i barokowym wnętrzem.
U stóp wieży kościoła znajduje się pomnik ku czci kobiet z wioski. Jest to posąg kobiety w tradycyjnym stroju Scanno, wykonany zgodnie z wielowiekową tradycją, z której wieś jest szalenie dumna. W czasie ważnych uroczystości i świąt, kobiety ze Scanno nadal ubierają ten tradycyjny strój.
Scanno wiele zawdzięcza tej tradycji. Wieś zyskała sławę, gdy słynny fotograf, Henri Cartier-Bresson, jeden z najwybitniejszych francuskich fotoreporterów XX wieku, sfotografował mieszkańców w ich tradycyjnych strojach w latach 50. XX wieku. Do wsi przyjeżdża nadal wielu znanych fotografów. W 1999 roku jedną z ulic nazwano Strada dei Fotografi.
Miasteczko znajduje się na liście najpiękniejszych włoskich wiosek, I Borghi più belli d’Italia. Scanno jest także wyróżnione pomarańczową flagą, Bandiere Arancioni, która jest przyznawana najbardziej autentycznym miasteczkom w Italii przez Touring Club Italiano.
14. Lago di Scanno – jezioro w kształcie serca
Jezioro Scanno to największe naturalne jezioro w Abruzji. Ma charakterystyczny sercowaty kształt i jest otoczone przez zielone wzgórza oraz góry. To właśnie ta cecha sprawia, że jest to jedno z najczęściej fotografowanych miejsc w regionie.
Jezioro powstało w wyniku zapadnięcia się ziemi spowodowanego procesami tektonicznymi.
Wokół jeziora rozciągają się liczne szlaki turystyczne i ścieżki rowerowe, które pozwalają na pełne docenienie jego naturalnego piękna. Można na miejscu wynająć rower i objechać jezioro dookoła.
Wskazówka I Nocleg znajdziesz w Scanno.
Wskazówka I Aby zobaczyć jezioro w charakterystycznych kształcie serca, trzeba się nieco wysilić. W tym celu należy wybrać się na wycieczkę pod górę, szlakiem o nazwie Sentiero del Cuore.
Nieopodal wejścia na Sentiero del Cuore można zjeść w 
Agriturismo Miralago. Polecam spróbować nietypową ricottę z czarną skórką, specjalność z okolic Scanno.
Ricotta Scorza Nera, która jest otrzymywany z serwatki mleka krowiego, owczego i koziego. „Czarna skórka” to naturalna, jadalna pleśń, która rozwija się na skórce w fazie dojrzewania.
15. Park Narodowy Abruzji, Lacjum i Molise
Oprócz wspomnianych parków narodowych Abruzja posiada szereg innych obszarów chronionych, w tym Park Narodowy Abruzji, Lacjum i Molise (wł. Parco nazionale d’Abruzzo, Lazio e Molise), który jest jednym z najstarszych parków narodowych w Europie.
Parki te są sanktuariami dla wielu gatunków fauny, w tym dla niedźwiedzia marsykańskiego (wł. orso bruno marsicano), znanego również jako niedźwiedź brunatny apeniński, wilka apenińskiego oraz rzadkich gatunków ptaków, jak orzeł przedni.
16. Lago San Domenico i Eremo di San Domenico (Prato Cardoso)
Lago di San Domenico jest malowniczym jeziorem położonym niedaleko miejscowości Villalago. Jezioro otoczone zielonymi wzgórzami i skalistymi szczytami Apeninów, stanowi idealne miejsce dla miłośników przyrody, szukających ciszy i wyciszenia.
Nad brzegiem Lago di San Domenico znajduje się Eremo di San Domenico, znane również jako Prato Cardoso. To sanktuarium, poświęcone jest św. Dominikowi, zostało zbudowane w XIV wieku. Eremo di San Domenico to miejsce o głębokiej duchowości, które zachwyca swoją prostotą i harmonijnym wkomponowaniem w naturalny krajobraz. Erem jest otoczony gęstymi lasami i skalistymi formacjami, co dodatkowo podkreśla jej odosobniony i medytacyjny charakter.
Miejsce to jest często odwiedzane przez pielgrzymów i turystów, którzy przybywają, aby podziwiać piękno przyrody, ale też zaznać spokoju, czy poczuć duchową atmosferę.
Sanktuarium jest również punktem wyjścia do licznych szlaków pieszych, prowadzących przez malownicze tereny Parku Narodowego Abruzji, Lacjum i Molise.
17. Lago di Barrea – harmonia krajobrazu
Jezioro Barrea (wł. Lago di Barrea) to malowniczy zbiornik wodny położony w sercu Parku Narodowego Abruzji, Lacjum i Molise. Otoczone przez majestatyczne Apeniny, jest sztucznym zbiornikiem wodnym, którego powstało w latach 50. XX wieku w wyniku budowy zapory na rzece Sangro.
Mimo swojego pochodzenia, Lago di Barrea harmonijnie wkomponowało się w naturalny krajobraz, a przy okazji stało się popularnym miejscem wypoczynku.
Można tu skorzystać z szeregu aktywności, jak kajakarstwo, canoe, wędkowanie (oczywiście z odpowiednimi zezwoleniami), a także trekking po okolicznych szlakach i obserwację dzikiej fauny, w tym nawet niedźwiedzie, wilki apenińskie, jelenie i sarny.
Wskazówka I Nocleg zarezerwuj w Barrea lub Villetta Barrea.
Nad jeziorem warto odwiedzić Barrea i Villetta Barrea.
Barrea to historyczna miejscowość, która zachowała średniowieczny urok. Miasto znane jest z dobrze zachowanego zamku, Castello Monumentale, z którego roztacza się widok na całą okolicę.
Wskazówka I Jeśli kochasz punkty widokowe, to tu wybierz się na 
Belvedere „il Colle”. Wspaniały widok na góry i jezioro.
Villetta Barrea to idealne miejsce dla tych, którzy cenią spokój oraz kontakt z naturą. Miasto zachęca do spacerów i jest świetnym punktem wypadowym na wędrówki po parku narodowym.
Dodatkowo polecam zobaczyć Alfedena. Choć nie leży bezpośrednio nad jeziorem, to jest ważnym punktem dla zainteresowanych historią i archeologią. W okolicy znajdują się znaleziska archeologiczne datowane nawet na okres przedrzymski.
18. Santo Stefano di Sessanio – drugie życie średniowiecznej wioski
Wioska Santo Stefano di Sessanio jest położona na wysokości ponad 1250 m n.p.m., na skraju równiny Campo Imperatore w Parku Narodowym Gran Sasso.
Ta niewielka mieścina zachowała swój oryginalny, średniowieczny charakter, z wąskimi uliczkami i kamiennymi domami, które tworzą spójną i niepowtarzalną całość.
Miasteczko rozkwitło pod rządami Medyceuszy w XVI wieku, a rolnictwo stało się głównym czynnikiem rozwoju gospodarczego tego obszaru. Niestety wszystko, co dobre, skończyło się w połowie XIX wieku. Nastała skrajna bieda, która doprowadziła do masowej emigracji, a Santo Stefano di Sessanio popadało w ruinę
Jednak dziś wioska jest szczególnie znana z projektu jej odbudowy i renowacji. Stało się to dzięki jednemu człowiekowi z wizją.
Wskazówka I Zarezerwuj nocleg w Santo Stefano di Sessanio.
Pod koniec lat 90. XX wieku, Daniele Kihlgren, urodzony w Mediolanie, a z pochodzenia Szwed, przyjechał tu na motorze i zakochał się w wiosce od pierwszego wejrzenia.
Kihlgren wyraził zainteresowanie wykonaniem kompleksowego projektu renowacji wioski. Powstałe w ten sposób wspólne przedsięwzięcie doprowadziło do zmiany losów Santo Stefano di Sessanio. Do renowacji wykorzystywano oryginalne materiały i dawne techniki budowlane.
Opuszczone i zrujnowane budynki zamieniły się w ekskluzywne zakwaterowanie i atrakcje turystyczne, zachowując przy tym ich historyczny charakter. Dziś we wsi znajduje się wiele sklepów, w których można kupić lokalnie wytwarzany miód i dżemy, salami czy ser pecorino, a także słynną w regionie soczewicę.
Wioska ta stała się symbolem zrównoważonej turystyki i odrodzenia kulturowego, przyciągając turystów szukających autentycznych doświadczeń i spokoju.
Santo Stefano di Sessanio miało bardzo dużo szczęścia. To budująca historia, czyż nie?
19. Rocca Calascio i kościół Santa Maria della Pietà
To jedne z najbardziej malowniczych ruin zamku we Włoszech, w dodayku roztacza się stąd zapierający dech w piersiach widok na Apeniny i okolicę.
Forteca Rocca Calascio jest położona na wysokości 1460 m n.p.m., a jej powstanie jest datowane na IX-X wiek. Mimo iż Rocca Calascio doznała znacznych uszkodzeń w wyniku trzęsienia ziemi w XVI wieku, do dziś zachowały się jej imponujące mury i wieże, stanowiąc świadectwo niegdyś potężnej twierdzy.
Wskazówka I Zarezerwuj nocleg w Castelvecchio Calvisio lub nieco dalej, w LʼAquila.
Niepodal ruin fortezy znajduje się Santa Maria della Pietà, mała, okrągła kaplica zbudowana w XVI wieku. Wrdług legend, kaplicę wzniesiono w miejscu, gdzie miejscowi mieszkańcy odnieśli zwycięstwo nad napastnikami, a jej budowa miała być wyrazem wdzięczności za cudowne ocalenie.
Kościółek charakteryzuje się prostotą i skromnością, ale jego wyjątkowy kształt, położenie i izolacja, tworzą atmosferę mistycyzmu i spokoju.
Odwiedzając te miejsca, można na chwilę zapomnienia o współczesnym świecie. To jedne z tych miejsce w Abruzji, które koniecznie należy zobaczyć i nacieszyć duszę widokami.
Rocca Calascio w filmach
Ruiny zamku bywają wykorzystywane jako sceneria filmowa. Oto kilka filmów, w których można podziwiać ten średniowieczny zamek:
„Ladyhawke” (1985) – w tej romantycznej opowieści fantasy, w reżyserii Richarda Donnera, z Michelle Pfeiffer, Rutgerem Hauerem i Matthew Broderickiem w rolach głównych, Rocca Calascio służy za tło dla niektórych kluczowych scen. Film opowiada o zaklętej miłości, gdzie para kochanków jest rozdzielona przez złowrogą klątwę.
„The Name of the Rose” (1986) – chociaż większość tego filmu, opartego na powieści Umberto Eco, kręcona była w innych lokalizacjach, to jednak niektóre sceny wykorzystywały Rocca Calascio jako tło, dodając mrocznego i tajemniczego klimatu średniowiecznej opowieści o morderstwach w klasztorze.
„The American” (2010) – w tym thrillerze, z George’em Clooneyem w roli głównej, Rocca Calascio pojawia się jako element krajobrazu, w którym rozgrywa się część akcji filmu. Historia skupia się na życiu zawodowego zabójcy, który ukrywa się we Włoszech przed swoją przeszłością.
20. Sulmona – miasto Owidiusza i confetti
Miasto Sulmona jest spektakularnie położone w malowniczej dolinie Peligna i otoczone majestatycznymi szczytami Apeninów.
To tu urodził się Owidiusz, autor „Metamorfoz”, uważany – obok Wergiliusza i Horacego – za jedną z najważniejszych postaci w dziejach poezji łacińskiej i europejskiej. To właśnie on jest autorem słynnych sentencjo o „kropli drążącej skałę” czy „końcu wieńczącym dzieło”. Posąg zamyślonego Owidiusza, Statua di Ovidio, stoi na Piazza XX Settembre.
Jedną z głównych atrakcji Sulmony jest Piazza Garibaldi. To tu, w cieniu historycznych budynków, miejscowi sprzedawcy oferują świeże produkty, rękodzieło i słynne confetti. To kolorowe, cukrowe migdały, które są nieodłącznym elementem ważnych uroczystości, jak ślubu, chrztu czy bierzmowania. Confetti są formowane w kolorowe stokrotki i wręcza się je na szczęście.
Wskazówka I Zarezerwuj nocleg w Sulmona.
Katedra San Panfilo jest najważniejszą i najstarszą świątynią w mieście. Według legend pierwszy kościół w tym miejscu powstał na ruinach pogańskiej świątyni poświęconej Apollinowi i Weście lub Jowiszowi i Ceres. W katedrze koniecznie zajdź do kaplicy San Panfilo. Zbudowano ją ok. 1662 roku na mocy przysięgi złożonej przez mieszkańców Sulmony, którzy wdzięczni San Panfilo za uniknięcie zarazy, która nawiedziła Królestwo Neapolu w 1656 roku.
Mieszkańcy, a szczególnie młodzież, uwielbiają przesiadywać na schodach przepięknego kompleksu gotycko-barokowego, Annunziata, w którym obecnie siedzibę mają dwa muzea.
Innym ważnym zabytkiem jest akwedukt z XIII wieku, Acquedotto Medievale, który z elegancją przecina główną część miasta, świadcząc o inżynieryjnym geniuszu minionych epok.
Festiwale i wydarzenia kulturalne dodają miastu barw, zwłaszcza Giostra Cavalleresca di Sulmona, turniej rycerski, który odbywa się co roku koniec lipca/ początek sierpnia, przenosząc mieszkańców i turystów w czasie do epoki średniowiecza.
Wskazówka I Jeśli kochasz zamki i niesamowite miasteczka, to w okolicy Sulmony polegam gorąco: Castello Piccolomini w Celano i w Capestrano, Castello Caldora w Pacentro.
21. Szalone święto z wężami w roli głównej w Cocullo
Festa dei Serpari to święto odbywające się co roku w dniu 1 maja w górskiej wiosce Cocullo, położonej na wysokości 900 m n.p.m. Jest to jedno z najbardziej zaskakujących świąt w całych Włoszech.
Święto jest poświęcone św. Dominikowi, patronowi miasta, który chroni przed ukąszeniami węży. Po mszy świętej rozpoczyna się niezwykła procesja, Processione dei Serpari – otóż wokół szyi niesionego posągu San Domenico, wije się około 20 węży!
Spokojnie, są niejadowite, to głównie zaskroniec, wąż czteropasiasty, wąż Eskulapa, czy zielony wąż biczowy.
To jedno z tych świąt, w którym mamy mieszkankę rytuałów pogańskich i religijnych.
Łapanie węży jest ważną częścią tożsamości Cocullo. To tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie. Jest więc żywa także wśród młodych ludzi we wsi.
Poszukiwania i chwytanie węży rozpoczynają się pod koniec marca, kiedy śnieg otaczający Cocullo zaczyna znikać. Węże są zbierane z uwagą i troską, a następnie są umieszczane w specjalnych drewnianych skrzyniach. Są karmione aż do ceremonii, aby przeżyły w dobrej kondycji, a po jej zakończeniu wszystkie schwytane węże są uwalniane i wracają do naturalnego środowiska.
Na co dzień wioskę zamieszkuje zaledwie 275 osób, ale tego dnia place i uliczki muszą pomieścić nawet 15 tysięcy!
Wskazówka I Zarezerwuj nocleg nieopodal w Sulmona.
22. Santuario del Volto Santo, Manopello
Manopello jest miejscowością, która zyskała międzynarodową sławę dzięki przechowywanej tam relikwii, znanym jako Volto Santo, czyli Święte Oblicze, nazywaną Całunem z Manoppello.
Jest to cienka tkanina z wizerunkiem twarzy, którą wielu wierzących uważa za prawdziwy obraz twarzy Jezusa Chrystusa. To święte miejsce jest celem pielgrzymek, które przyciągają wierzących z całego świata, poszukujących duchowego wglądu i pokuty.
Oto informacje z Wikipedii odnośnie porównania Całunu Turyńskiego z tym z Manopello:
Według siostry zakonnej Blandiny Paschalis Schlömer, badającej chustę z Manoppello, Całun Turyński ma taki sam układ ran i proporcji twarzy, co całun z Manoppello. Różnica między wizerunkami wynika z tego, że Całun Turyński przedstawia osobę martwą, a Całun z Manoppello – żywą. Ponadto Całun Turyński przedstawia negatyw, a Całun z Manoppello – pozytyw.
Ks. Andreas Resch z Papieskiego Uniwersytetu Laterańskiego, zestawiając oba wizerunki za pomocą wysokiej rozdzielczości fotograficznych powiększeń, doszedł do wniosku, że „oblicza obu Całunów wykazują stuprocentową zgodność, która wyklucza jakąkolwiek przypadkowość”, a „podobieństwo to dowodzi, iż mamy do czynienia z odbiciem oblicza tej samej osoby”.
Wskazówka I Wejdź na stronę Santuario del Volto Santo.
23. Abbazia di San Clemente a Casauria, Castiglione a Casauria
Ten wspaniały kompleks opacki, pochodzący z IX wieku, jest domem dla szczątków św. Klemensa i zachwyca swoją architekturą oraz bogato zdobionymi portali. Opactwo stanowi istotny punkt odniesienia w historii i duchowości regionu.
24. Santuario della Madonna d’Appari, Paganica
To sanktuarium, zbudowane na zboczu góry w Paganica, jest znane z kultu obrazu Madonny, który według legendy został znaleziony przez pastucha. Miejsce to oferuje nie tylko duchowe doznania, ale również niezwykłe widoki na okoliczne krajobrazy.
25. Scala Santa, Campli
To jeszcze jedno z fascynujących miejsc kultu w Abruzji, które przyciąga licznych pielgrzymów i ciekawskich turystów. Nie bez przyczyny nazywana jest „Świętymi Schodami” – jest to bowiem jedno z nielicznych miejsc poza Rzymem, gdzie znajduje się replika schodów, po których według tradycji miał chodzić Jezus w domu Poncjusza Piłata.
Święte Schody w Campli zostały zbudowane w XVIII wieku i szybko stały się miejscem kultu. Wierzono, że wspinanie się po nich na kolanach przynosi odpuszczenie grzechów i specjalne łaski, podobnie jak w przypadku oryginału w Bazylice św. Jana na Lateranie w Rzymie.
Daj koniecznie znać, które z tych miejsc w Abruzji miałbyś ochotę osobiście odwiedzić.
Planując swoją podróż
Znajdź hotel lub apartament na wakacje dzięki booking.com.
Pamiętaj, aby zawsze mieć wykupione ubezpieczenie turystyczne. Ja korzystam z najlepszej na rynku porównywarki rankomat.pl.
Bilety lotnicze możesz znaleźć i zarezerwować na booking.com.
Jeśli potrzebujesz samochodu we Włoszech, skorzystaj z najlepszej porównywarki discovercars.com.
Potrzebujesz biletów na prom? Znajdziesz je na Direct Ferries.
Gdy kupujesz coś za pośrednictwem moich linków, zarabiam niewielką kwotę. Ty nadal płacisz tyle samo, ze mną dzieli się sprzedawca. Dziękuję za twoje znaczące wsparcie.
Nie masz teraz czasu na czytanie? Nie ma sprawy! Zapisz sobie poniższe zdjęcia na Pinterest, aby przeczytać później.
Włoska poczta
Dzielę się z Tobą moimi włoskimi podróżami, mając nadzieję, że cię zainspirują do samodzielnego poznawania jednego z najpiękniejszych krajów na świecie.
Dołącz do czytelników mojego newslettera, poste italiane. Dzięki temu nie przeoczysz niczego, co się pojawiło na blogu, a także otrzymasz mnóstwo dodatkowych informacji.
Jeśli potrzebujesz pomocy w znalezieniu praktycznych informacji o Italii, zapraszam Cię do mojej grupy na FB: Moje wielkie włoskie podróże, którą wyróżnił Magazyn Glamour, jako jedna z najciekawszych grup na FB.
Zapraszam cię także na mojego Instagrama, na którym znajdziesz całą masę włoskich inspiracji!
La vita è bella! Życie jest piękne!
Gdzie dotrxremy w Abruzji komunikavja miejska?
Na pewno takie miasta jak Pescara, L’Aquila, Teramo, Chieti, Castel di Sangro, Roccaraso i Sulmona, a latem nawet do Grotte di Stiffe.
Pociągi sprawdzaj na Trenitalia, autobusy na stronie https://www.tuabruzzo.it/ .
Najbardziej rozbudowaną linią autobusową w Abruzji jest linia TUA (Transporto Unico Abruzzese). Trasy miejskie biegną z północy na południe pomiędzy Montesilvano i Francavilla al Mare. Trasy wschód-zachód łączą Francavilla al Mare na wschodzie z Collecorviną na zachodzie.
Trasy pozamiejskie obejmują obszar od Giulianova na wybrzeżu do Popoli w głębi kraju, ale kursują tylko dwa lub trzy razy dziennie, pięć dni w tygodniu, bardzo wcześnie rano i po południu, dlatego trzeba naprawdę dokładnie zaplanować takie zwiedzanie.