Vespa to fenomen na skalę epoki. Na przestrzeni lat, pojawiała się w niezliczonych filmach, publikacjach i kampaniach reklamowych, jako symbol ewolucji stylu życia powracającego do normalności po wojnie. Jazda na Vespie jest utożsamiana z wolnością, użytecznością i łatwym nawiązywaniem kontaktów.
Zgodzicie się z tym?
Dziś mam dla Was drugą część najbardziej kompleksowo opisanej historii najzgrabniejszej osy świata. Specjalnie dla Was przygotował ją Gerard Obin, miłośnik Vespy z Vespa Club Polska. Zapraszam na ucztę faktów, dat i stylu życia, którego może posmakować każdy z nas!
Jeśli jednak nie czytałeś jeszcze pierwszej części, koniecznie zajrzyj tu, Vespa. Historia najzgrabniejszej osy świata, część 1.
1946 – 2016, siedemdziesiąt lat Vespy
Począwszy od Vespy 98 z 1946 r., poprzez Granturismo 2003, GTS Super 2008, najnowsze wersje GTV i LXV, aż do modelu 946, który zadebiutował 8 października 2011 r. na 69-tych targach EICMA w Mediolanie, z fabryk Piaggio wyjechało ponad 150 różnych modeli i wersji Vesp, oznaczonych unikalnym kodem nadwozia, odzwierciedlających ciągłą ewolucję pojazdu.
Kiedy w 1996 r. debiutował model ET4, oryginalny projekt Vespy zaliczył już ponad 20 tys. modyfikacji i zmieniono w nim ponad 1,5 tys. elementów.
Spośród vespowego bogactwa z ponad 60-letnią historią, trudno wybrać najbardziej reprezentatywny skuter. Niektóre modele są poszukiwane ze względu na małą ilość wyprodukowanych egzemplarzy lub przynależność do nietypowej serii i osiągają zawrotne ceny na rynku pojazdów kolekcjonerskich. Inne, mimo że produkowane na masową skalę, stały się z czasem ikonami klasycznego skuteryzmu.
Dzięki dobrze udokumentowanej historii Vespy widać, że ewolucja pojazdu zawsze szła w parze z innowacją. Model ET2 z 1997 r. otrzymał pierwszy w historii silnik dwusuwowy z bezpośrednim wtryskiem paliwa. Kolejnym wyczynem było wprowadzenie w 2000 r. w modelu ET4, pierwszego europejskiego silnika czterosuwowego 50 cc. Vespa GTS z 2005 r. była pierwszym na świecie skuterem z silnikiem z elektronicznie sterowanym wtryskiem paliwa o pojemności 250 cc, spełniającym normy Euro 3.
Piaggio jest również liderem, jeśli chodzi o projekty ekologiczne: Vespa LX 50 HyS (skuter hybrydowy) pokazana 11 kwietnia 2006 jest prototypem pojazdu o napędzie współbieżnym – wyposażono ją w dwa mechanicznie i elektronicznie zintegrowane ze sobą silniki: elektryczny oraz 4-suwowy spalinowy.
Modele, które przeszły do historii
Vespa 98, 1946
Pierwsza Vespa. Napędzana silnikiem o pojemności 98 cc, który osiągał moc 3.2 KM przy 4.500 obr./min. Osiągała prędkość maksymalną 60 km/h. Pierwszy model produkowany był przez 2 lata: w 1946 r. powstały egzemplarze o numerach od 1 do 2464, a w 1947 r. od 2465 do 18079.
Vespa 125, 1948
Pierwsza Vespa o pojemności 125 cc. Poza pojemnością silnika od modelu 98 różniła się zawieszeniem – dodano tylnie i zmodyfikowano przednie.
Vespa 125, 1953
W tym modelu wprowadzono istotne zmiany w silniku: zmodyfikowano średnicę cylindra, skok tłoka oraz przełożenia. Moc jednostki wzrosła do 5 KM przy 5.000 obr./min., a prędkość maksymalna do 75 km/h. Zmienił się również kształt „boczków”.
Vespa 125 „U”, 1953
Model „użytkowy” o spartańskiej stylistyce w cenie o 20 tys. lirów, niższej niż bardziej „wypasiona” 125-ka. Reflektor po raz pierwszy we Włoszech pojawił się na kierownicy (w wersjach eksportowych mocowano go tam już wcześniej).
Vespa 150 GS, 1955
Przez wielu uznawana za kwintesencję marki. Wprowadzono w niej szereg nowinek: silnik o pojemności 150 cc, 4-biegową skrzynię biegów, dwuosobową kanapę, ergonomiczną kierownicę zintegrowaną z lampą, 10” opony. Prędkość maksymalna wzrosła do 100 km/h. Mocno zmieniła się również stylistyka i pojazd otrzymał bardziej aerodynamiczny kształt.
Vespa 160 GS, 1962
Następca GS 150, zbudowany wg nowego projektu. Pojazd otrzymał m.in. nowe zawieszenie, gaźnik i tłumik. Silnik 160-ki osiąga moc 8.2 KM przy 6.500 obr/min.
Vespa 150 GL, 1963
Model o nowej stylistyce uznawany za jeden z najładniejszych projektów Piaggio. Całkowicie nowa była kierownica z trapezoidalną lampą, przedni błotnik oraz zdobione listwami boczki.
Vespa 50, 1964
Pierwsza Vespa z silnikiem o pojemności 50 cc. Powstała w odpowiedzi na zmiany we włoskich przepisach, wprowadzające obowiązek rejestracji pojazdów z silnikami o pojemności większej niż 50 cc. Silnik to bardzo udana i całkowicie nowa konstrukcja z cylindrem mocowanym pod kątem 45°, a nie w poziomie, jak we wcześniejszych modelach. Vespa 50 była ostatnim projektem autorstwa Corradino D’Ascanio.
Vespa 180 SS, 1965
Krok milowy w ewolucji. Model wyposażono w silnik o pojemności 181.14 cc, który osiągał moc 10 KM i rozpędzał pojazd do 105 km/h. Vespa 180 SS (Super Sport) zastąpiła model GS 150/160 cc. Modyfikacja przodu poprawiła aerodynamikę i prowadzenie pojazdu.
Vespa 125, 1966
Nieoficjalnie nazywana „nową 125-ką”. Nowatorski model o zmodyfikowanej ramie, silniku (cylinder nachylony pod kątem 45°) i zawieszeniu.
Vespa Super Sprint 90, 1966
Projekt specjalny, który powstał na bazie Vespy 50, 90 oraz „nowej” 125-ki. Pomiędzy kanapą, a kierownicą pojawiła się specjalna wstawka, na której kierujący mógł położyć się podczas „sportowej” jazdy. Kierownica w SS90 jest wąska i nisko zamocowana, a przedni błotnik i boczki mają opływowy kształt. Silnik pomimo niewielkiej pojemności rozpędza pojazd do 93 km/h.
Vespa 125 Primavera, 1968
Obok modelu PX Primaverę uważa się za najbardziej niezawodną i trwałą z Vesp. Zaprojektowaną ją na bazie „nowej” 125-ki, ale dzięki modyfikacjom silnika prędkość maksymalna wzrosła o 10 km/h. W modelu tym pojawił się m.in. praktyczny uchwyt na bagaż.
Vespa 180 Rally, 1968
Począwszy od tego modelu we wszystkich Vespach stosowano obrotowy system zasilania mieszanką oparty na wycięciu w wale korbowym. Silnik w Rally zaprojektowano od zera, dodano nową, mocniejszą lampę przednią, a ramę pochodzącą z modelu Sprint zwężono i otrzymała bardziej aerodynamiczny kształt.
Vespa 50 Elestart, 1970
Model z zapłonem elektronicznym i po mocnym liftingu wizualnym względem 50-ki Special.
Vespa 200 Rally, 1972
Pierwsza Vespa z silnikiem 200 cc osiągającym moc 12.35 KM przy 5700 obr./min., która rozpędza się do 116 km/h.
Vespa 125 Primavera ET3, 1976
ET3 w nazwie oznacza zapłon elektroniczny oraz 3 kanały dolotowe, dzięki którym wzrosła moc i elastyczność silnika. Stylistyka modelu również została poprawiona, aby odróżniał się od standardowej Primavery (która nadal była produkowana).
Vespa P 125 X, 1978
Totalny przełom pod względem stylistyki, funkcjonalności i osiągów. W tym samym roku pojawił się model P200E, który opcjonalnie mógł być wyposażony w dozownik oleju 2T oraz kierunkowskazy. Trzy lata później wprowadzono model pośredni, PX 150 E.
Vespa PK 125, 1983
Następca Primavery (standardowej I ET3). Całkowicie nowa stylistyka i konstrukcja nadwozia, które było spawane z elementów na styk, a nie na zakładkę, jak we wcześniejszych modelach.
Vespa PK 50, 1983
Praktycznie identyczna jak PK 125, dostępna była w dwóch odmianach: PK 50 oraz PK 50 S, obie z czterobiegową skrzynią biegów i elektronicznym zapłonem.
PK 125 Automatica, 1984
Pierwsza Vespa z automatyczną skrzynią biegów. Po raz pierwszy w Vespie zabrakło pedału hamulca, a dźwignia hamulca zastąpiła na kierownicy sprzęgło. Model wyposażony jest w dozownik oleju oraz elektroniczny zapłon. Rok później pojawiła się Vespa PK 50 Automatic.
Vespa T 5 Pole Position, 1985
Usportowiona wersja PXa, wyposażona w zmodyfikowany silnik z 5-kanałowym, aluminiowym cylindrem o zmienionej stylistyce, głównie tyłu oraz przedniej lampy, na której zamocowano charakterystyczną owiewkę.
Vespa 50 N, 1989
Po zniesieniu we włoskim kodeksie drogowym limitu mocy 1,5 KM dla pojazdów o pojemności do 50 cc, Piaggio zaprezentowało nową 50-kę z lepszymi osiągami (ponad 2 KM przy 5000 obr./min.). Pojazd przeszedł również lifting wizualny.
Vespa ET4 125cc, 1996
W 50-tą rocznicę powstania Vespy zadebiutował model nowej generacji, z silnikiem czterosuwowym. W 1997 i 1998 r. ET4 było najlepiej sprzedającym się (wliczając motocykle) jednośladem w Europie i niedługo potem Piaggio wypuściło modele ET2 50 cc oraz ET4 150 cc. Ostatnim modelem z serii ET było ET4 50, które zadebiutowało jesienią 2000 r. Była to pierwsza czterosuwowa 50-ka, która dzięki bardzo ekonomicznej jednostce napędowej mogła przejechać rekordowe 500 km na jednym zbiorniku paliwa.
Vespa PX, 2001
PX otrzymał przedni hamulec tarczowy, nowe kolory oraz lifting wizualny, włącznie z nowym (czyli starym, historycznym) logo Piaggio. Ten ponadczasowy model, który wyprodukowano w ponad 3 milionach egzemplarzy, przeszedł kolejny lifting i od 2011 jest znów dostępny w odmianach 125 i 150 cc i nadal kusi rzesze wielbicieli tak „niezwykłymi” współcześnie cechami, jak manualna skrzynia biegów obsługiwana manetką czy wymienne koło zapasowe.
Vespa Granturismo 200L and 125L, 2003
W chwili debiutu najmocniejsza z wszystkich dotychczasowych Vesp. Dostępna w wersjach 200 i 125. Model połączył inspirowaną klasycznymi modelami stylistykę z najnowszą technologią. Była to pierwsza Vespa z czterosuwowym, czterozaworowym chłodzonym cieczą silnikiem spełniającym nową normę Euro 2, wyposażona w hamulce tarczowe i 12-calowe koła i stalowe nadwozie.
Vespa LX, 2005
Była kolejnym wcieleniem małej Vespy „vespino”, które od ponad 40 lat były dostępne obok większych modeli „vespone”. Model LX zastąpił zasłużoną ET-kę, sprzedaną od 1996 roku w ponad 460 tys. egzemplarzy. Od 10 marca 2012 r. model LX dostępny był z trzema nowoczesnymi jednostkami napędowymi, dwusuwową 50-ką oraz czterosuwową 125-ka i 150-ka.
Vespa GTS 250 i.e. 2005
W 50-lecie debiutu Vespy GS, pierwszego modelu sportowego, a dziś rarytasu wśród kolekcjonerów, w maju 2005 r. Piaggio wypuszcza współczesną GS-kę – GTS 250 i.e. W listopadzie 2011 do linii GTS dołącza model 300, wyposażony w super nowoczesną, czterozaworową chłodzoną cieczą jednostkę napędową z elektronicznym wtryskiem i doskonały tarczowy system hamulcowy.
Vespa GTV I LXV, 2006
Pojazdy odwołujące się do ponadczasowej stylistyki modeli z lat 50-tych i 60-tych. GTV dostępny z silnikami 125 i 250 cc wyróżnia się lampą przednią mocowaną na błotniku tak, jak pierwowzór Vespy z 1946 r. LXV produkowane z silnikami 50, 125 i 150 cc wyróżnia minimalistyczna stylistyka, m.in. odkrytej kierownicy oraz dwuczęściowej kanapy.
Vespa GT 60, 250cc, 2006
Model wypuszczony specjalnie na 60-te urodziny Vespy w limitowanej serii 999 sztuk z unikalnym wykończeniem.
Vespa S 50 i 125, 2007
Współczesne wcielenie zadziornych „Vespino”. S-ka to ukłon w stronę minimalistycznej stylistyki legendarnych modeli z lat 70-tych takich, jak 50 Special i Primavera.
Vespa GTS 300 Super, 2008
Ekskluzywna elegancja w klasie powyżej 250 cc. Sportowa stylistyka tego modelu współgra z jego osiągami i oferuje bezkompromisową wygodę i bezpieczeństwo. Doskonały, 4-zaworowy chłodzony cieczą silnik z elektronicznym wtryskiem paliwa zgodny z Euro-3, jest wyjątkowo elastyczny i zapewnia pojazdowi imponujące osiągi.
Vespa S 50 i Vespa LX 50 4 Valve, 2009
Wyposażone w silnik 4-suwowy o pojemności 50 cc. Nowa 4-zaworowa jednostka osiąga moc maksymalną 4.35 KM, jest najsilniejszą 4-suwową 50-ką na rynku i dorównuje mocy dwusuwom przy o wiele niższym poziomie emisji i zużycia paliwa. Silnik ten potwierdza wyższość technologiczną marki, za którą stoi sześć dekad ewolucji.
Vespa GTS 125 Super, 2009
Młodszy brat 300-ki łączący elegancję i dynamikę z oszczędnością – nowy, mniejszy silnik z elektronicznym wtryskiem, charakteryzuje się niskim spalaniem i jest ekonomiczny w obsłudze serwisowej. Wlot powietrza na prawym boczku stalowego nadwozia nawiązuje wprost do stylistyki klasycznych modeli z lat 60 i 70-tych i nadaje pojazdowi sportowy charakter, którego dopełniają dwukolorowe aluminiowe felgi i wykończona na czerwono sprężyna amortyzatora.
Vespa Touring
Odświeżone GTS i LX w nowej odsłonie stylistycznej zaprezentowane po raz pierwszy na targach EICMA w 2011 r., przeznaczone dla Vespiarzy ceniących sobie dłuższe wyprawy za miasto.
Vespa „Vie della Moda”
GTV 300 cc I LXV 125 cc w specjalnej, ekskluzywnej wersji, nawiązującej do tętniących życiem bulwarów sklepowych, na 2012 r. oferowana w odcieniu „Etna brown”.
Vespa LX 3V and Vespa S 3V
W czerwcu 2012 r. w modelach LX i S zadebiutował nowy silnik. Prawdopodobnie to najlepszy silnik w swojej klasie pod względem osiągów oraz spalania – 55 km na 1 litrze – i emisji CO2 ograniczonej o 30%. Nowe jednostki napędowe 125 i 150 4T, po raz kolejny potwierdziły technologiczną przewagę Piaggio. 3-zaworowe, jednocylindrowe, chłodzone powietrzem jednostki z elektronicznym wtryskiem paliwa zaprojektowane i wytwarzane w Pontaderze. Powstały z udziałem najbardziej zaawansowanych centrów rozwojowych na świecie. Obecnie produkowane są następujące modele: Primavera 50 2T, Primavera 50 4T, Primavera 125 ABS, Sprint 50 2T, Sprint 50 4T, Sprint 125, Sprint 125 ABS, Sprint 125 ABS Sport, 946 Emporio Armani (EA), PX 125, PX 150 i modele z serii GTS opisywane powyżej.
Nazwy Sprint i Primavera mają nawiązywa do klasycznych skuterów, które stały się modelami kultowymi i są szczególnie cenione przez zagorzałych vespisti.
Kluby vespowe
Vespa World Club. Świat oszalał na punkcie Vespy
Legenda Vespy rozpoczęła się właściwie już z chwilą pojawienia – entuzjaści marki zaczęli organizować się w kluby już w 1949 r., najpierw we Włoszech a potem w innych krajach. Popularność marki zaowocowała powołaniem do życia w 2006, w 60-te urodziny marki, Światowego Klubu Vespy (Vespa World Club).
Powstawanie klubów vespowych związane było z rozwojem sprzedaży pojazdów na świecie – do końca 1953 r. Piaggio posiadało ponad 10 tys. stacji serwisowych w Europie, Azji i Ameryce, a kluby vespowe liczyły ponad 50 tys. członków. Już w roku 1949, zaledwie trzy lata po wyprodukowaniu pierwszej Vespy, Enrico Piaggio wynajął dziennikarza sportowego z Gazetta dello Sport, pana Renato Tassiraniego, żeby zorganizował zjazd tak zwanych vespisti, czyli miłośników Vespy, przy okazji targów w Mediolanie.
Na jego wezwanie odpowiedziało dwa tysiące posiadaczy Vesp z całego kraju. Było wśród nich wiele kobiet i każda z nich pojechała do Mediolanu, żeby się tam dobrze bawić. Wszystkie większe włoskie gazety widząc, co dzieje się na Fiera Campinaria w Mediolanie, pisały wówczas, że na miasto zstąpił „radośnie świętujący srebrny rój” (Silver Swarm – srebrny rój – dla upamiętnienia charakterystycznego dla pierwszych Vesp koloru). Był to pierwszy duży zlot vespowy i spotkał się z ogromnym zainteresowaniem.
W 1951 r. włoski Dzień Vespy celebrowało już 20 tysięcy miłośników marki. Na początku 1952 roku we Włoszech było już sto jedenaście lokalnych klubów miłośników Vesp. Wszystkie działały pod auspicjami Vespa Club d’Italia, zarządzającej nimi organizacji, na czele której stał Renato Tassinari. Każdy klub organizował rajdy, wycieczki, bale przebierańców, wyścigi, konkursy piękności i zabawy taneczne.
Na dziesiątym kongresie Vespa Club d’Italia Tassinari powiedział, że kluby miłośników Vespy tworzą ruch, który „dokonuje się, wyraża i rozwija przy terkocie niewielkich silników i biciu pogodnych, miłujących swobodę serc wyruszających na poszukiwanie dalekich, pięknych miejsc i serdecznych przyjaźni”.
Rajdy
W latach 50-tych odbyło się wiele różnych imprez i zawodów, w tym międzynarodowych m.in. rajd szwajcarski, rajd trzech mórz (2000 km), żeński rajd Audax (1000 km).
8 lutego 1953 r. w Mediolanie został powołany do życia Europejski Klub Vespy (Vespa Club Europe) na wniosek delegatów z klubów vespowych z Włoch, Belgii, Francji, Niemiec, Holandii i Szwajcarii, który miał wspierać koordynację działań członków poszczególnych klubów. Dwa miesiące później dołączyły kluby z Austrii, Danii, Wlk. Brytanii, Portugalii, Hiszpanii i Szwecji. Niedługo potem powołano Vespa Club Mundial, który wspólnie z Vespa Club Europe nazwano Fédération Internationale des Vespa Clubs (klub został rozwiązany 30 listopada 2005 r.).
14 marca 2006 r. powstał Światowy Klub Vespy, którego zadaniem miała być koordynacja i promocja działań klubów vespowych na całym świecie. Klub powstał ze wsparciem Piaggio i jego misją jest promowanie inicjatyw fanów Vespy na całym świecie, zbieranie najlepszych doświadczeń vespiarskich i wzmacnianie roli krajowych klubów vespowych.
Vespa World Days
Obecnie w VWC stowarzyszonych jest 35 klubów vespowych z ponad 31 tys. członków z całego świata, a ustalenie rzeczywistej liczby entuzjastów Vespy lub choćby ilości stron internetowych poświęconych marce jest niemożliwe. Członkowie klubów Vespowych z całego świata rokrocznie spotykają się na imprezie Vespa World Days.
W 2012 r. impreza odbyła się w Londynie, który jako miasto -gospodarz igrzysk olimpijskich, gościł od 14 do 17 czerwca tysiące vespiarzy. Rok wcześniej impreza odbyła się w Gjøvik w Norwegii, w 2013 r. WVD odbyło się w Hasselt w Belgii, w 2014 r. w Mantovie we Włoszech, w 2015 r. w Biogradzie, koło Zadaru w Chorwacji, no i wreszcie w 2016 r w Saint Tropez we Francji. Na dwóch ostatnich imprezach wraz z przyjaciółmi mieliśmy niekłamaną przyjemność być, i cóż, wrażenia nie do opisania.
Vespa w Polsce
Stowarzyszenie „Vespa Club Polska”
Żeby nie było, że w Polsce się nic nie dzieje. W 2003 r. za sprawą kilku pasjonatów z Warszawy, Wrocławia, Trójmiasta i Lublina do życia powołany został Vespa Club Polska. Na początku nie miał on charakteru formalnego, ot luźna formacja oparta na przyjaźni, wspólnych zainteresowaniach no i oczywiście na miłości do Vespy, a przede wszystkim do tej klasycznej, z biegami w lewej rączce.
VCP oprócz spotkań nieformalnych, początkowo w gronie znajomych, zaczęła organizować imprezy najpierw na skalę krajową, by w ostatnich latach rozszerzyć grono przyjaciół o vespisti z Czech, Słowacji, Niemiec, Austrii, Norwegii i innych krajów Europy. W naszych szeregach jest również rodowity Australijczyk i Amerykanin, stąd można już mówić o globalnym zasięgu klubu.
W tej chwili klub posiada rangę stowarzyszenia i jest to już całkiem poważna organizacja, z nie całkiem poważnymi klubowiczami. Promujemy, gdzie się da, modę na Vespę, przede wszystkim tę klasyczną, najpiękniejszą, ale także na kulturę mods, muzykę reagge, ska, dobre włoskie jedzenie, no i ostatnio na branie udziału w World Vespa Days, które w tym roku odbywało się na przepięknym Lazurowym Wybrzeżu w Saint Tropez i Port Grimaud.
Warto wspomnieć o lokalnych odłamach klubu o wyjątkowo dźwięcznie brzmiących nazwach jak: The Sailor Gang z Trójmiasta, Łódź Vespa Raiders z Łodzi (którego jestem współzałożycielem), Full Manetas ze Śląska, Nine Inch Terror z Warszawy. Jeśli jesteście ciekawi to zajrzyjcie na strony klubów na Twarzoksiążce, powiadam Wam, mocne wrażenia murowane.
Zainteresowanych Vespą zachęcam do odwiedzenia stron Vespa Club i Forum Vespa Club, na których znajdziecie dosłownie wszystko, co dotyczy Vespy i całej kultury, która wokół niej się wytworzyła.
Muzeum Vespy w Toskanii
Koniecznie odwiedźcie także Muzeum Vespy w Pontederze.
Mam nadzieję, że już planujecie przejażdżkę Vespą.
Składam ogromne podziękowania Gerardowi za wspaniały materiał na temat Vespy. Mam nadzieję, że ktoś z Was zechce zostać jednym z vespiti!
Zdjęcia użyte w artykule są autorstwa ©Gerard Obin 2016.
Wskazówka I Poznaj także Vespę, która powstała z okazji 75-lecia marki.
Luksusowa Vespa 946 Christian Dior – efekt współpracy Diora i Vespy
Włoska poczta
Dzielę się z Tobą moimi włoskimi podróżami, mając nadzieję, że cię zainspirują do samodzielnego poznawania jednego z najpiękniejszych krajów na świecie. Dlatego zachęcam, abyś dołączył również do czytelników mojego newslettera, poste italiane. Tylko dzięki temu nie przeoczysz niczego, co się pojawiło na blogu, ale przede wszystkim otrzymasz mnóstwo dodatkowych informacji.
Jeśli potrzebujesz pomocy w znalezieniu praktycznych informacji o Italii, zapraszam Cię do mojej grupy na FB: Moje wielkie włoskie podróże, którą wyróżnił Magazyn Glamour, jako jedną z najciekawszych grup na FB. Zapraszam cię także na mojego Instagrama, na którym znajdziesz całą masę włoskich inspiracji!
