Zastanawiałam się, jak ugryźć temat zmiany winnej mapy świata. Zastanawiałam się, jak opowiedzieć o setkach, tysiącach ludzi, którzy stracili dorobek życia, a nawet dorobek kilku pokoleń. Gdybyście byli producentami wina w drugiej połowie XIX wieku mielibyście nie lada problem, a wasz wróg byłby widoczny… przez lupę. Filoksera, czyli żółta mszyca z Ameryki. Można się zapomnieć opisując jej anatomiczne szczegóły, jej skomplikowany cykl rozwojowy, można opisywać krok po kroku walkę człowieka, wdając się w szczegóły sukcesów i porażek, walki wpływowych z maluczkimi, itp. 

Pojawia się i … nie znika

Ale po kolei. Najpierw dostało się Francji, gdzie w 1863 roku w okolicach Awinionu, zauważono nieznaną chorobę winorośli, objawiającą się obsychaniem liści. Z początku nie wywołało to zaniepokojenia. W 1865 roku niektóre z zaatakowanych krzewów zaczęły ginąć. Wkrótce znikają całe okręgi uprawy winorośli. 300 tysięcy rodzin francuskich winiarzy opuściło swoje gospodarstwa, przenosząc się do miast lub do Algierii i Tunezji, gdzie filoksera jeszcze nie dotarła.

Bardzo poważne szkody odnotowano na Węgrzech, we Włoszech, Portugalii, Hiszpanii, Austrii, w krajach bałkańskich. Na przełomie wieków skapitulowały ostatnie wolne od filoksery reduty Starego Kontynentu jak Grecja (1898), Szampania (1901) i wyspy Dalmacji (1902). W efekcie w południowych Włoszech, Andaluzji, Portugalii i Dalmacji całe winiarskie wsie i miasteczka zostały niemal doszczętnie wyludnione.

Stosunkowo najmniejszych spustoszeń dokonała w chłodnych regionach Niemiec, Czech i Szwajcarii. W 1874 roku filoksera pojawia się w Kalifornii, w 1877 roku w Australii, w 1885 w Algierii, Południowej Afryce i Nowej Zelandii.

Tymczasem świat szuka sposobu na pozbycie się kłopotliwej filoksery. Po wielu próbach znalazł się w końcu ratunek. Dla europejskich winnic było to szczepienie tradycyjnych odmian Vitis vinifera na odpornych podkładkach wyhodowanych z winorośli amerykańskich. Dopiero to pozwoliło skutecznie zabezpieczyć krzewy przed szkodnikiem, a zarazem zachować charakter europejskich win (co było kluczowe). 

Co ciekawe, ta idea zrodziła się wkrótce po odkryciu filoksery, ale od pomysłu do realizacji droga nie była łatwa i trwała ponad 30 lat. Niezwłocznie rozpoczęto przesadzanie ogromnych połaci zniszczonych i zagrożonych winnic stosując już sadzonki szczepione na podkładkach. W samej Francji dotyczyło to około 800 tysięcy hektarów. Około 1900 roku batalia o uratowanie francuskiego winiarstwa była właściwie wygrana, pomimo tego, że tu i ówdzie filoksera długo jeszcze atakowała nieszczepione winnice. Francuskie doświadczenia pomogły rozwiązać problem filoksery także w innych krajach.

Białe plamy, czyli gdzie filoksera nie dotarła

Złe wieści szybko się rozchodzą. Wieść o żółtej zarazie niszczącej winnice za winnicą obiegła świat w rekordowym tempie. Gdzie jeszcze nie było za późno, wprowadzano odpowiednie regulacje co do sprowadzanych sadzonek oraz sprzętu. Jedyną skuteczną ochroną przed dalszym rozprzestrzenianiem się filoksery na nowe tereny było ograniczenie importu sadzonek oraz ich ścisła kontrola (kwarantanna, odkażanie środkami chemicznymi, kąpiele wodne, itp.). 

W Australii, gdzie filoksera dotarła pod koniec XIX wieku, dzięki rygorystycznej kontroli od wielu lat udaje się utrzymać jej zasięg ograniczony zaledwie do 4% powierzchni winnic. Chile obroniło się przed filokserą dzięki temu, że przez prawie sto lat w ogóle nie sprowadzano tam sadzonek, później zaś wprowadzono bardzo ostre przepisy fitosanitarne. 

Także we Włoszech są winnice, gdzie filoksera nie dotarła, ale to raczej zasługa natury. Filoksera nie lubi piaszczystych i wietrznie położonych winnic. Piasek rani jej delikatne ciało.

Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło?

 

Czy to wygrana wojna czy tylko bitwa?