Południowy Tyrol albo Górna Adyga (niem. Südtirol, wł. Alto Adige) to historyczna część Tyrolu położona na południe od głównej grani Alp.
Formalnie stanowi część autonomicznego regionu Tryden-Górna Adyga (wł. Trentino-Alto Adige, niem. Trentino-Südtirol) na północy Włoch.
Południowy Tyrol, kawałek Włoch otulony górami, jest czymś więcej niż tylko malowniczym tłem dla podróżniczych fotografii. To kraina, gdzie słońce łagodnie muska śnieg na alpejskich szczytach, a ukwiecone łąki w dolinach urzekają aromatem i kolorowymi.
Wyjątkowa symbioza niemieckiej precyzji i włoskiego temperamentu, widoczna jest na każdym kroku. Widać ją w architekturze, kulturze i kuchni, która jest hołdem dla różnorodności tego regionu.
Znajdziesz tu zamki górujące nad miasteczkami, tajemnicze jeziora, czy malownicze wsie. Region ten jest rajem dla miłośników przyrody i tych, którzy szukają głębszego kontaktu z autentyczną, lokalną kulturą.
W tym artykule zabieram cię w podróż po wybranych klejnotach tego regionu.
Jesteś gotów na wyprawę? Czas zyskać nowe, fantastyczne wspomnienia i poznać inspirujące historie.
Mapa regionu Tryden-Górna Adyga
Autonomiczny region Trydent-Górna Adyga od północy graniczy z Austrią, od wschodu i południa z regionem Wenecja Euganejska, a od zachodu z Lombardią i Szwajcarią.
Stolicą regionu jest Trydent (wł. Trento). Po zmianie Konstytucji Włoch z 11 października 2001, region otrzymał oficjalną nazwę Trentino-Alto Adige/Südtirol. W skład regionu wchodzą 2 prowincje: Trentino i Bolzano-Alto Adige (Bozen-Südtirol).
Południowy Tyrol (Górna Adyga) to po niemiecku Südtirol, a po włosku Alto Adige. Stanowi północną część regionu Trentino-Alto Adige/Südtirol.
Południowy Tyrol – krótka historia
Kryzys kulturowy i narodowościowy
Południowy Tyrol i jego autonomia
Dzisiejszy Południowy Tyrol
Podróż przez mieszankę kultur
Południowy Tyrol – najpiękniejsze miejsca w regionie
1. Brixen / Bressanone – najstarsze miasto Południowego Tyrolu
Bressanone (Brixen) to miasto, które zdobywa serca swoją duchowością i harmonią, wpisuje się w krajobraz Dolomitów jako najstarszy zakątek Południowego Tyrolu, gdzie tradycyjne podejście do życia spotyka się z nowoczesnością.
W Brixen wartości tradycyjne mieszają się z nowoczesnością, tworząc przestrzeń, w której zarówno architektura, jak i ludzie prezentują osobowość pełną równowagi i harmonii. Oferuje to turystom jedyny w swoim rodzaju, energetyzujący klimat, z dominującą kulturową różnorodnością, tak charakterystyczną dla regionu.
Kreatywność i kultura
Miasteczko skąpane jest w kreatywności, prezentując różnorodną ofertę kulturalną w postaci muzeów, wystaw i teatrów. Stadt Galerie w samym sercu miasta zachęca do głębszej refleksji nad sztuką współczesną, natomiast Muzeum Szopek oraz Muzeum Farmacji to prawdziwe perły dla tych, którzy pragną spojrzeć w przeszłość z zaciekawieniem.
Kolekcja Muzeum Farmacji obejmuje ponad czterysta lat historii farmacji i zielarstwa, od moździerzy używanych do sporządzania okładów ziołowych po kawałek egipskiej mumii i kolorowe pudełka na pigułki.
Biskupstwo Brixen
Biskupstwo Brixen zostało założone około roku 960, choć inne źródła podają rok 901 lub 907. Miasto było przez wiele wieków ważnym centrum kościelnym.
Brixen zachowało status siedziby biskupów aż do 1964 roku, kiedy to doszło do reorganizacji struktur kościelnych w regionie i biskupstwo zostało przeniesione do Bolzano (Bozen).
Nie mniej, miasto zawdzięcza temu okresowi wiele swoich pięknych budynków, w tym Palazzo Vescovile i Hofburg.
Katedra w Brixen
Bressanone zachwyca swoją monumentalną katedrą, Duomo di Bressanone (Brixer Dom).
Majestatyczna budowla, która przeszła przez różne style architektoniczne. Z powodu wielkiego pożaru w XII wieku, została przebudowana w stylu romańskim, z trzema nawami i dwiema fasadowymi wieżami. W XVIII wieku miała miejsce barokowa rekonstrukcja, dzięki której katedra zyskała swój obecny wygląd. Stąd też katedra, odzwierciedla prawie wszystkie style architektoniczne.
Krużganek
Jeszcze piękniejszy od samej katedry jest przylegający do niej krużganek, w którym znajdują się freski autorstwa lokalnych artystów z XIV, XV i XVI wieku. Byli to m.in. Leonardo da Bressanone, Ruprecht Potrscha, Giovanni, Cristoforo i Erasmo da Brunico.
Freski nazywane są także „La Bibbia dei Poveri” („Biblią ubogich”), ponieważ opowiadają historie biblijne tym, którzy nie potrafili czytać.
Torre Bianca
Obok katedry znajduje się ponad siedemdziesięciometrowa wieża San Michele. Swoją przydomek Torre Bianca (Biała Wieża), zawdzięcza jasnym kamieniom zdobiącym dach wieży. Wieża kościelna miała także funkcję strażniczą. Na górze znajdowało się małe pomieszczenie dla strażnika, który pełniła wartę. W razie niebezpieczeństwa dzwonił na alarm.
Hofburg i Muzeum Diecezjalne
Hofburg, będący rezydencją biskupią od XIII wieku, i Museo Diocesano, są kolejnymi punktami, które fascynują miłośników historii i kultury.
Muzeum, założone w celu ochrony i pielęgnacji dzieł sztuki sakralnej, jest świadkiem zobowiązania regionu do zachowania jego kulturowego dziedzictwa.
Abbazia di Novacella (klasztor Neustift)
Dla miłośników architektury sakralnej istotnym punktem będzie również Opactwo Novacella z 1142 roku. Ten szczególnie piękny klasztor augustianów został założony przez biskupa Hartmanna. Od tego czasu jest miejscem dla pielgrzymów, ale zwykli goście są również mile widziani.
Można się tutaj poczuć jak w średniowieczu. Jest późnobarokowa bazylika, gotycki krużganek, Pozzo delle Meraviglie („Studnia Cudów”), zamek Świętego Anioła, biblioteka z unikalnymi rękopisami, kolekcja malarstwa i winnice.
Wskazówka I Sprawdź najlepsze 
noclegi w Brixen / Bressanone.
2. Bruneck / Brunico
Bruneck, bijące serce doliny Pustertal, to miasto pełne życia i energicznych mieszkańców, którzy tworzą atmosferę tego miejsca. W 2009 roku zostało uznane we Włoszech za najlepsze małe miasto do życia we Włoszech.
Jako jedyna miejscowość w dolinie Pustertal, Bruneck stało się centrum ekonomicznym dzięki szybko rozwijającemu się handlowi. Następnie przekształciło się także w ośrodek kultury, oferując wiele atrakcji dla odwiedzających.
Jest to doskonały punkt do eksploracji doliny Pustertal, która wyróżnia się rozległą siecią szlaków dla pieszych oraz ścieżek rowerowych.
Wskazówka I Sprawdź najlepsze noclegi w Brunico/ Bruneck.
Fascynujące muzea w Bruneck
W Bruneck nie brakuje także atrakcji historycznych i muzeów. Zamek, który znajduje na szczycie zielonego wzgórza, mieści jedno z Muzeów Górskich Messnera, RIPA, poświęcone ludom gór z różnych zakątków świata.
W niedalekim sąsiedztwie znajduje się także Cmentarz Wojenny, oraz imponująca, historyczna brama miasta.
Nie sposób nie wspomnieć o szczycie górskim Kronplatz, gdzie znajdują się dwa inne interesujące muzea do odwiedzenia Muzeum Górskie Messnera – Corones oraz Muzeum Fotografii Górskiej – Lumen.
Wyjątkowa restauracja w muzeum Lumen
Dla miłośników dobrej kuchni punktem obowiązkowym będzie 
AlpiNN Food Space & Restaurant Norberta Niederkoflera, znajdujące się w tym samym budynku co Lumen. Menu oparte jest na sezonowych i regionalnych produktach takich jak sery, ryby słodkowodne i świeże warzywa.
Każde danie odzwierciedla góry, pracę rolników, ich wysokiej jakości produkty i tradycje przekazywane z pokolenia na pokolenie.
Wskazówka I Więcej o Bruneck dowiesz się na stronie bruneck.com.
Zakupy w Bruneck
Dzień pełen zwiedzania najlepiej zakończyć na słynnej Via Centrale-Stadtgasse, jednej z najpiękniejszych ulic handlowych w całym Południowym Tyrolu.
3. Lago di Braies / Pragser Wildsee
Łódką po jeziorze Lago di Braies
wypożyczyć drewniane łodzie i cieszyć się spokojem oraz niesamowitymi widokami, pływając po jeziorze. Obecnie koszt wynajmu łodzi to 50 EUR za 45 minut dla maksymalnie 5 osób (2023 r.).
4. Kastelruth / Castelrotto
Castelrotto znane jako Kastelruth, mała wioska w Seiser Alm (Alpe di Siusi), to wymarzone miejsce dla miłośników natury i kultury, którzy chcą poznać prawdziwego ducha włoskiego miasteczka.
Nazwa „Kastelruth” po raz pierwszy pojawiła się w X wieku i prawdopodobnie odnosi się do zniszczonego zamku, Castellum Ruptum (łac.), na wzgórzu Calvary. Już od pierwszego momentu miejscowość zachwyca odwiedzających malowanymi domami znajdującymi się w historycznym centrum wioski. To właśnie dzięki nim miejscowość została uznana za jedno z Borghi più belli d’Italia – najpiękniejszych miejsc we Włoszech.
Podczas pobytu warto również zobaczyć klasycystyczną parafialną cerkiew oraz barokową wieżę kościelną.
Ślub Wiejski – rekonstrukcja wydarzenia
Ci, którzy spędzają wakacje w Kastelruth, mogą doświadczyć lokalnej kultury, mieszkańcy chętnie noszą tradycyjne stroje, uczestniczą w procesjach religijnych i aktywnie podtrzymują dawne zwyczaje.
Jednym z najbardziej znanych wydarzeń w Kastelruth jest Ślub Wiejski. To odbywająca się raz w roku rekonstrukcja historycznego ślubu rolnika. Na zwiedzających wioskę, zainteresowanych lokalnymi tradycjami, czeka także Muzeum Strojów Ludowych.
Targowisko w Kastelruth
Kastelruth to nie tylko piękno krajobrazu, ale również doskonałe produkty z lokalnych gospodarstw. Targ rolników w Castelrotto to najstarszy tego typu targ w Południowym Tyrolu, odbywający się od czerwca do października, w każdy piątek w godzinach od 8:00 do 12:00 na placu głównym wioski.
Pflegerhof – organiczna farma ziół i roślin leczniczych
Fanów kulinarnych ciekawostek z pewnością zainteresuje także rodzinna farma Pflegerhof, na której uprawianych jest 500 różnych ziół i roślin leczniczych, które są następnie wykorzystywane do produkcji herbat, soków, syropów, kremów i wielu innych produktów.
Wskazówka I Sprawdź najlepsze noclegi w Kastelruth / Castelrotto.
5. San Candido i Dobbiaco – dwie perełki Południowego Tyrolu
San Candido (niem. Innichen) oraz Dobbiaco (niem. Toblach) to pełne uroku wioski położone w Dolinie Pustertal z fantastycznym widokiem na Sesto (niem. Sexten). Miasteczka dzieli jedynie kilka kilometrów drogi.
Południowe obrzeża San Candido rozciągają się daleko w Parku Przyrody Sesto i Trzech Szczytów, Tre Cime di Lavaredo (niem. Drei Zinnen).
Tre Cime di Lavaredo / Drei Zinnen
Trzy Szczyty to jedne z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych formacji górskich w Alpach. Choć formalnie są częścią regionu Wenecja Euganejska (wł. Veneto), to jednak są tuż przy granicy z Południowym Tyrolem.
Tre Cime di Lavaredo znajdują się w Dolomitach, które są częścią Alp Wschodnich. Najwyższy z trzech szczytów, Cima Grande, osiąga wysokość 2 999 m n.p.m. Jest on otoczony przez dwie mniejsze „wieże”: Cima Ovest (2 973 m n.p.m.) i Cima Piccola (2 857 m n.p.m.).
Pierwsze wejścia na szczyty miały miejsce na przełomie XIX i XX wieku, a od tego czasu stały się one celem dla wielu wspinaczy z całego świata. Obszar wokół Tre Cime di Lavaredo jest jednym z najbardziej popularnych miejsc w Dolomitach. Wiele tras prowadzi wokół formacji, oferując imponujące widoki.
Do podnóża Tre Cime można dojechać samochodem lub autobusem, ale warto pamiętać, że latem drogi są często zatłoczone.
W czasie I wojny światowej Dolomity były miejscem intensywnych walk pomiędzy armią włoską a austriacko-węgierską. W rezultacie w rejonie Tre Cime można znaleźć wiele pozostałości wojskowych, takich jak okopy czy schrony.
San Candido
Dzięki swojemu wiejskiemu urokowi oraz gwarnym, tętniącym życiem deptakowi jest idealnym miejscem do spacerów i zakupów.
Dobbiaco
To kulturalne centrum regionu Tre Cime. Znane jest także z tygodni muzycznych poświęconych Gustavowi Mahlerowi – kompozytorowi i dyrygentowi. Miasteczko posiada również imponujący Grand Hotel Toblach, który obecnie pełni rolę centrum kultury, muzyki, natury i rekreacji.
Kościół w Dobbiaco jest jednym z piękniejszych barokowych kościołów w dolinie Pustertal, zbudowanym na fundamentach rzymskiego i późniejszego gotyckiego kościoła z wyjątkową XIX-wieczną wieżą dzwonnicy.
Wskazówka I Sprawdź nocleg w majestatycznym Guesthouse – Cultural Center Gustav Mahler w Dobbiaco, który jest częścią Grand Hotel Toblach. Do Lago di Braies jest stąd 17 km.
Muzeum DoloMythos
Jedną z największych atrakcji w okolicy jest niewątpliwie muzeum DoloMythos, mające swoją siedzibę w historycznej Villi Wachtler, które prezentuje ewolucję Dolomitów.
To największe muzeum Dolomitów, które zaprasza w podróż do tajemniczego świata mitów i legend, sięgających aż do korzeni ludzkiej historii.
Bagni di San Candido
Kolejną atrakcją są Bagni di San Candido, mineralne źródła. Wykorzystanie obecnych tu pięciu mineralnych źródeł jako miejsc uzdrowiskowych sięga średniowiecza.
Pierwsze zarejestrowane uzdrowisko pojawiło się tutaj dopiero w XVI wieku. W 1859 roku wybudowano sanatorium Dr. Johanna Schreibera.
Wody pochodzącej ze źródeł również można spróbować w restauracji „Tilia” w Dobbiaco, uhonorowanej gwiazdką Michelin. Jest ona prowadzona przez Anitę Mancini, członkinię włoskiego Stowarzyszenia Sommelierów Profesjonalistów (AIS). Pani Anita jako Idrosommelier© prowadzi degustacje wód mineralnych.
Lokal znajduje się we wspomnianym już Grand Hotel Toblach.
Lago di Dobbiaco / Toblachersee
Okolica Dobbiaco i San Candido to także piękno natury. Warto odwiedzić Lago di Dobbiaco (niem. Toblachersee) – jezioro, otoczone malowniczymi górami i rozległymi łąkami, położone na wysokości 1259 m n.p.m.
Jezioro jest położone w dolinie Val di Landro, łączącej Dobbiaco z Cortina d’Ampezzo. Okolica wyróżnia się zróżnicowaną roślinnością i obecnością wielu gatunków ptaków. Nad jeziorem znajduje się ścieżka edukacyjna, a na zachodnim brzegu – platforma widokowa.
Latem jezioro jest orzeźwiająco chłodne – idealne, aby wybrać się na wycieczkę łódką czy wędkowanie. Zimą natomiast można cieszyć się grą w hokeja, curlingiem i łyżwiarstwem.
Wskazówka I Więcej artykułów na temat regionu Trydent-Górna Adyga znajdziesz na dedykowanej regionowi stronie.
Region Trydent-Górna Adyga I Trentino-Alto Adige
Planując swoją podróż
Znajdź hotel lub apartament na wakacje dzięki booking.com.
Pamiętaj, aby zawsze mieć wykupione ubezpieczenie turystyczne. Ja korzystam z najlepszej na rynku porównywarki rankomat.pl.
Bilety lotnicze możesz znaleźć i zarezerwować na booking.com.
Jeśli potrzebujesz samochodu we Włoszech, skorzystaj z najlepszej porównywarki discovercars.com.
Potrzebujesz biletów na prom? Znajdziesz je na Direct Ferries.
Gdy kupujesz coś za pośrednictwem moich linków, zarabiam niewielką kwotę. Ty nadal płacisz tyle samo, ze mną dzieli się sprzedawca. Dziękuję za twoje znaczące wsparcie.
Nie masz teraz czasu na czytanie? Nie ma sprawy! Zapisz sobie poniższe zdjęcia na Pinterest, aby przeczytać później.
Włoska poczta
Dzielę się z Tobą moimi włoskimi podróżami, mając nadzieję, że cię zainspirują do samodzielnego poznawania jednego z najpiękniejszych krajów na świecie.
Dołącz do czytelników mojego newslettera, poste italiane. Dzięki temu nie przeoczysz niczego, co się pojawiło na blogu, a także otrzymasz mnóstwo dodatkowych informacji.
Jeśli potrzebujesz pomocy w znalezieniu praktycznych informacji o Italii, zapraszam Cię do mojej grupy na FB: Moje wielkie włoskie podróże, którą wyróżnił Magazyn Glamour, jako jedna z najciekawszych grup na FB.
Zapraszam cię także na mojego Instagrama, na którym znajdziesz całą masę włoskich inspiracji!
La vita è bella! Życie jest piękne!
